Yapının sünekliğini kısaca tanımlarsak, taşıma gücünün kaybolmadan yapının şekil değiştirme kapasitesi diyebiliriz.Yapı kuvvet taşıyacak hemde şekil değiştirecek.Ülkemiz yönetmeliği de dahil olmak üzere genelde yönetmelikler yapı buyukluğundan bagımsız olarak taşıyıcı sistem davranışları dolayısıyle süneklik katsayıları önerirler.R katsayısı Ra katsayısı dediğimiz katsayılar işte bunlardır.Gerçekte ise durum bu kadar basit değildir.Her binanın aslında bir sünekliği vardır bu süneklik diğer binalardan farklıdır.İki bina düşünelim her iki bınada sadece çerçevelerden oluşsa ve birbirine benzese bile aynı sünekliğe sahip değildir.Mühendisler birtakım kabullere istinaden her iki binayı aynı sünekliğe sahip görsede aslında durum böyle değildir.Süneklik lokal olarak değişir ve her binanın kendine özel bir sünekliği mevcuttur.Bir yapının sadece perdelerden oluşmasından yada çerçevelerden oluşmasından yada perde + cerceveden oluşmasından farklı olarak yapının buyuklüğüde sunekliği etkiler.Burada buyuklükten kasıt yapının hiperstatiklik derecesinin buyuklüğüdür.Biliyorsunuz hiperstatiklik derecesi kabaca moment alan düğüm noktalarının bir fonksiyonudur.Yani düğüm noktalarının fazlalığı ile artar.Klasik moment aktarmayan prefabrik yapıları düşündüğünüzde(izostatik) bunların hiperstatiklik derecesinin düşük olduğunu görürsünüz.Dolayısıyle bu yapıların şekil değiştirme kapasiteleri çok sınırlıdır.Düğüm noktaları moment taşımadığından deprem enerjisi şekil değiştirme ile tüketilemez.Deplasmanlar buyuduğunde sistem çöküp taşıma gucunu tamamen kaybeder.Bu yüzden sünek yapı değildirler.Zaten yönetmeliklerde verilen taşıycıc sistem davranış katsayılarına baktığınızdada en düşük katsayıların prefabrik moment taşımayan sistemler için verildiğini görürsünüz.Hatta yönetmeliklerde verilen R değerleri bile tartışılabilir.Belki verilenden biraz daha düşük alınması uygun olabilir(1.5 gibi 2 gibi).Hiperstatiklik derecleri yüksek olan sistemlerde ise durum bunun tam tersidir.Moment alan birleşimler doğru bir dizayn ile plastik mafsal durumuna gecerek deprem enerjisini şekil değiştirme ile tüketebilmektedir.Bu durum yönetmeliklerde hiperstatiklik derecesinden bagımsız olarak da düşünülse 1000 düğüm noktası olan bir sistem ile 2000 düğüm noktası olan bir sistem(moment alan) aynı süneklik derecesinde değildir.2000 düğüm noktasına sahip sistemin nispaten 1000 düğüm noktasına sahip sisteme göre daha sünek olduğunu söyleyebilriiz.Çünkü düğüm noktalarının fazla olması sistemin deprem enerjisini sönumleyecegi daha çok noktanın olması anlamına gelir ki bu taşıyıcı sistemler için bir avantajdır.
Sonuç olarak hiperstatiklik derecesi ne kadar buyukse sistem de nispeten o derece sünektir…
Ahmet ÇELİKKOLLU
İnşaat Mühendisi
ESKİŞEHİR
05419730151
