DAYANIM…

Öncelikle bu yazıdaki dayanım kavramının “taşıyı sistemin dayanımı” kavramına karşılık geldiğini belirtelim.

Aslına bakarsanız dayanım kavramı bir mühendis için tek başına bir anlam ifade etmez.Şimdi düşünün :100 ton yatay yük dayanımına sahip bir taşıyıcı sistemmi, yoksa 150 ton yatay yük dayanımına sahip bir taşıyıcı sistemmi deprem performansı anlamında iyidir.Yazının devamını bu soruyu cevapladıktan sonra okuyun…..

Yatay yük dayanımı 100 ton olan bir taşıyıcı sistem….

Yatay yük dayanımı 150 ton olan bir taşıyıcı sistem…

Sanırım düşündünüz, kendinizce cevabını verdiniz ve yazıyı okumaya devam ediyorsunuz.

Dayanım dediğimiz kavram(taşıyıcı sistem yatay yük dayanımı) taşıyıcı sistemin yük taşıma kapasitesidir.Mutlak bir değerdir.(belli kabuller altında).Ancak 150 ton yatay yük dayanımına sahip bir sistemin, 100 tonluk yatay yük dayanımına sahip bir sisteme göre depreme karşı daha güçlü olduğunu iddia edemezsiniz.iddia etseniz de bu doğru olmaz.

Bir taşıyıcı sistem düşünün .Bu taşıyıcı sisteme belli bir yatay yük verelim.Yapı bir deplasman yapar.Yaty yükü artıralım.Şekil değiştirmelerde artar.Kuvvet – şekil değiştirme eğrisi belli değere kadar yaklaşık doğrusaldır.Belli noktadan sonra ise yatay yük artmaz ama şekil değiştirmeler devam eder.Bu bölgede kuvvet şekil değiştirme grafiği doğrusaldır diyebilriiz.Taşıyıcı sistemin şekil değiştirme kapasitesi ne kadar yüksek ise(sünekse), bu yatay kısım o kadar uzun olur.Sünek olmayan sistemde ise bu yatay kısım çok kısadır.Yani dayanımı düşük olan yüksek sünek bir taşıyıcı sistem, dayanımı yüksek olan sünek olmayan bir sisteme göre depremde daha fazla enerji yutar.Buda depremde daha iyi bir performans gösterdiği anlamına gelir.

TDY2007 baz alınarak bir örnek verirsek konu daha iyi anlaşılabilir.

Perdesiz çerçevelerden oluşan iki taşıyıcı sistem düşünün.Bu taşıyıcı sistemlerden biri yüksek sünek diğeri normal sünek olsun.Süneklik düzeyi normal sistemin yatay yük dayanımı 150 ton,  süneklik düzeyi yüksek sistemin yatay yük dayanımı 100 ton olsun.Hangisinin deprem performansı daha iyi olur bakalım(süneklik düzeyi yüksek sistemde R=8  , süneklik düzeyi normal sistemde  R=4 kabul edildi).

Süneklik düzeyi normal sistem için hesap:

V1=W x A / R ………

150=W x A /4 …..

W x A =4 x150 =600 ton.

Süneklik düzeyi yüksek bir sistem, yaklaşık 600 tonluk bir deprem kuvvetini karşılayabilmektedir.

Süneklik düzeyi yüksek sistem için hesap:

V2=W x A / R…

100=W x A/8…

W x A=8 x100=800  ton.

Süneklik düzeyi yüksek sistem ise yaklaşık 800 tonluk bir deprem kuvvetini karşılayabilmektedir.

Görüldüğü gibi dayanımlar farklı olmasına ragmen taşıyıcı sistem farkı nedeniyle daha az dayanıma sahip bir sistemin deprem performansı daha iyi olabilir.Dolayısıyle deprem performansı hakkında bir fikir beyan edeceksek dayanımın yanında taşıyıcı sistem durumunuda bilmek gerekir.Tek başına dayanım değeri yeterli değildir…

Ahmet ÇELİKKOLLU

İnşaat Mühendisi

ESKİŞEHİR