Zemin ve Temel Konusunda Esas Bilgiler
Bir proje mühendisi(İnşaat Mühendisi) yüklerin güvenli şekilde zemine iletilmesini sağlamakla görevlidir.Ancak proje mühendisinin görevi burada bitmez.Zemin iletilen bu kuvvetleri güvenle taşırmı taşımazmı bunun da tetkikini yapmak proje mühendisinin görevidir.
Zemin malesef komplex yapıdır.Değişken çoktur.Bu yüzden zemin idealizesi zordur..Ayrıca insanlar tarafında üretilmemiş olması bir handikaptır.Ayrıca zemine idealize etmkle hiçbirşey bitmez.Bunun yanında zemin yapı etkileşiminide idealize etmek gerekir.
Mühendis öncelikle taşıma gücü ile zemin emniyet gerilmesinin farkl olduğunu bilmeldiir.Zemin emniyet gerilmesi mutlak degerdir.İlgili zeminden 1 cmm eninde 1 cm boyunda 1 cm yüksekliğinde bir eleman çıkarıp yükleme degeri yapın zemin emniyet geriilmesini bulursunuz.Zemin taşıma gücü ise değişkendir.Bir zemine tekil temel uyguladığınzıda taşıma gücü farklı, sürekli temel uyguladığınızda farklı, alan temel uyguladığınızda farklıdır.(HATIRLAYINIZ TERZAGHİ, PECK, SKEMPTON…)
Şuda bir gerçektirki zemin sadece taşıma gücü degeri ve yatak katsayısı ile tariflenemez.Bazı zemin özellikler bazı yapılar için sorun teşkil ederken bazıları için etmez.Mesela şişme potansiyeli…..Şime potansiyeli yüksek bir zeminde 2 katlı bir yapı yaparsanız önlem almalısınız.Şişme basıncı yapıyı yukarı kaldırabilir.Ama aynı zeminde 10 katlı bir yapı yapacaksanız şişme potansiyelini görmezden gelebilrisiniz.Şişme basıncı bu kadar buyuk yükü yenemez.
Yapıların kat kat yapılmasıda bir nimettir.Bu şekilde yükleme zemine yavaş yavaş olur ve zemin hazılrlıklı olır.İri daneli zeminlerde etken olan ani oturmadır.Yapı tamamlandığında oturmada bitmiş olur.Korkacak birşey yoktur.Ama zemin ince daneli ise zamana bağlı konsolidasyon oturmaları etkendir.Yıllarca bu oturmala sürebilri.
Mühendis temelin tümünde olan büyük oturma değerlerinden ürkmemelidir.Mesela bir yapı temeli toptan 5-6 cm oturabilir.Korkacak bir şey yoktur.Yapı stabilitesini korur.Mühendisi korkması gereken farklı oturmalardır.Eğer temelin bir yanı 1 cm diğer tarafı 4-5 cm oturmuşsa durum ciddi olabilir.Bu oturmalar elemanlarda ek tesirler doğurur ve önlem almak gerekir.
Temel tasarımnında önyargılardan uzak olmak gerekir.Zemin ve yapı elverdiği ölçüde heryerde tekil temelde , alan temelde, sürekli temelde yapılabilir.
Ahmet ÇELİKKOLLU
İnşaat Mühendisi
ESKİŞEHİR
