ZEMİN TAŞIMA GÜCÜ
İnşaat Mühendisi olarak amacımız , yapı yüklerini güvenle zemine iletmek olarak açıklanabilir. Ancak yükleri sadece güvenle iletmek işimizi bitirmez. Zeminin ilettiğimiz yükleri taşıyıp taşımayacağını irdelemek mühendisin ilgi alanındadır.
Zemine iletilen yüklerin güvenle taşınıp taşınmadığının belirlenmesi aşamasında devreye zemin taşıma gücü kavramı girer. Çoğu mühendis arkadaşımız zemin taşıma gücü kavramı ile zemin emniyet gerilmesi kavramının aynı olduğunu sanır. Çoğu kez de zemin emniyet gerilmesi tamlamasını kullanır. Oysa bunlar birbirinden farklı kavramlardır. Mühendisi ilgilendiren zemin emniyet gerilmesi değil zemin taşıma gücüdür.
Belki de bu yazıyı okurken içinizden şunu geçiriyorsunuz” ne fark eder ha zemin emniyet gerilmesi , ha zemin taşıma gücü ikisi de aynı.”
İkisi de aynı değil ve çok şey fark eder.
Bir zeminden 10 cm çapında,20 cm uzunluğunda bir parça çıkarın. Örselenmeden çıkarın. Bu parçaya serbest basınç deneyi uygulayın. Bir değer elde ederiz. Bu değer bu parça için bu zemin tipi için hiç değişmez ,sabit bir değerdir. Bu değer zemin emniyet gerilmesidir. Zemin emniyet gerilmesi beton basınç dayanımı gibi, çelik akma değeri gibi bir değerdir.
Ancak zemin taşıma gücü hesabında durum farklıdır. Aynı zemine, belirli kotta tekil temel yapacağımızı düşünerek bir taşıma gücü hesaplayın, şimdi aynı yerde bir sürekli temel yapacağınızı düşünerek bir taşıma gücü hesaplayın, şimdi aynı yerde alan temel için bir taşıma gücü hesaplayın. Her şey aynı olduğu halde sadece temel yüzeyleri değişimine göre farklı değerler bulacaksınız. İşte bu değerler zemin taşıma gücüdür. Zemin taşıma gücü emniyet gerilmesinde olduğu gibi tek bir değer değildir. Temel yüzey alanına göre değişkendir. Bizim ilgilendiğimizde budur.
Hesaplarda kullandığımız zemin taşıma gücü değerleri 2.5 cm oturmaya göre bulunur. Yani kullandığımız taşıma gücünü limitte kullanırsak baştan 2.5 cm oturma olabileceğini kabul etmiş oluruz.
Eger bir etüdde zemin taşıma gücü 1 t/m2 verilmişse ben şunu anlarım. Zeminde oturma problemi yok, zeminde sıvılaşma problemi yok, zeminde farklı oturma yok. Ancak şimdiki etüdlere bir bakın. Adam zemin taşıma gücünü vermiş altına da sıvılaşma riski olduğunu yazmış. Böyle bir durum söz konusu olamaz. Eğer bir zeminde sıvılaşma söz konusu ise diğer parametreler ne olursa olsun zemin taşıma gücü sıfırdır. Önce sıvılaşma için gerekli tedbirler alınır sonra taşıma gücü sıfırdan tekrar hesaplanır.
Nerede hangi zeminde hesap yaparsak yapalım, G+Q yüklemesinde kesinlikle taşıma gücü gerilme değeri aşılmamalıdır. Deprem kuvvetleri durumunda yapının zemine uyguladığı gerilmelerde artış ve eksilişler olabilir. Bununda kontrolünü yapmak gerekir. Malum deprem kuvvetleri kısa sürelidir. Olur geçer Kısa süreliğine artış yada eksilişler olur. Bu yüzden deprem kuvvetleri işin içine girdiğinde D grubu zamin hariç G+Q+E yüklemesinde zemin taşıma gücünün %50 artırılmasına izin verilebilir. Çünkü kısa sürecektir, kalıcı değildir. Ancak zemin D grubu ise bu en bozuk zemin anlamına gelir ve tolerans yoktur .D grubu zeminlerde G+Q+E yüklemesinde de taşıma gücü kesinlikle aşılmamalıdır.
Ahmet ÇELİKKOLLU
İnşaat Mühendisi
ESKİŞEHİR
0 541 973 01 51
