Mühendisler(İnşaat Mühendisleri) jeoloji mühendislerine yada jeoteknik etüdü yapan kişilere en çok “zeminin taşıma gücü nedir” sorusunu sorarlar.Malesef mühendisler zemin taşıma gücünü o kadar basite alırlar ki, sadece zemin taşıma gücüne göre proje yaparlar.O mühendisler ki zemin taşıma gücü değerini sadece yazılıma girilmesi gereken bir sayıdan ibaret sanırlar.
Bazende mühendisler, jeologlar, müteahhitler birbirleri ile boş arsalar üzerine konuşurken, burada zemin taşıma gücü 1 , burada zemin taşıma gücü 1.50 gibi saçma sapan ifadeler kullanırlar.Müteahhitleri bir kenara koyarsak, özellikle mühendislerin boş bir arsa için zemin taşıma gücünü konuşmaları bu konudaki cahilliğin ne boyutlara geldiğinin açık ıspatıdır.Mühendisler şunu bilmelidir ki, zemin taşıma gücü boş arsada bilinemez ve hesaplanamaz.Ancak c, fi gibi değerleri bilirseniz yapı yükünü ve dolayısıyle temel tipini, derinliğini bilirseniz(sürekli,tekil alan temel) zemin taşıma gücünü bilebilirsiniz.Aynı yerde, aynı derinlikte tekil temel için zemin taşıma gücü farklı, sürekli temel için zemin taşıma gücü farklı, alan temel için zemin taşıma gücü farklıdır.Zemin taşıma gücü mutlak fiziksel bir özellik değildir.Bu bağlamda boş bir arsa için zemin taşıma gücü sohbeti yapanları bilgisiz olarak nitelendiriyorum
Yapının büyüklüğünü, temel tipini, temel derinliğini değiştirerek aynı zemin için birden fazla zemin taşıma gücü elde etmeniz mümkündür.Zemin emniyetli taşıma gücü, ilgili yapının ve belirlenen temelin o derinlikte belli sınırı geçmeyen oturmalar dahilinde taşıyabilecegi basınç emniyet gerilmesidir.
İnşaat Mühendisleri olarak üst yapıyı sünek projelendiririz.Bu anlamda, şekil değiştirmelerle deprem enerjisini tüketmeye çalışırız ve bunu da başarırız.Yatay hareketlerdede zeminde buna benzer bir hareket vardır.Bazı zeminler daha esnektir.Deprem hareketi esnasında zemin esner, ama parçalanmaz, büyük deformasyonlara uğramaz.Sadece esner.Bazı zeminler vardır ki deprem hareketi esnasında hiç esnemez.Direk şekil değiştirir ve kalıcı değişiklikler oluşur.Dolayısıyle üst yapıda da hasara sebep olur.Bir zeminin esnek olup olmadığını bilmek için kesme modülüne bakmak gerekir.Kesme modülüde ealstisite modülü gibi bir değerdir.Bir zeminin kesme modülü ne kadar büyükse yani kesme direnci ne kadar büyükse o zemin o derece güçlüdür, esnektir.Deprem dalgaları esnasında bu zemin direnç gösterir, esner ama parçalanmaz.Bir zeminin kesme direnci ne kadar düşükse zemin o kadar kötüdür.Esneklikten söz edilemez.
KESME DİRENCİ =DOĞAL BİRİM HACİM AĞIRLIĞI x Vs^2 dir.
Burada Vs kesme dalgası hızıdır.Bilirsiniz yumuşak zeminler dalgaları iyi iletemez, iletkenlikleri azdır dolayısıyle kayma hızları düşüktür.Mesela 100 m/sn gibi, 200 m/sn gibi.Ancak kaya zemin gibi sağlam zeminlerde kayanın bir ucundan bir sinyal verdiğimizde , diğer taraftan sinyali kısa bir sürede alabiliriz.Çünkü iletim kayada iyidir, iletkenlik iyidir, boşluklar azdır.Set çakıl zeminde, mesela Vs=800-900 m/sn dir.bU ZEMİNLERDE DEPREM DALGALARI HEMEN İLETİLİR.Bu iletim zemin zarar görmeden gerçekleşir.Bu sayede üst yapı fazla etkilenmez.
Vs nin buyuk olduğu zeminler sert zeminlerdir.Dolayısıyle kesme direncinin buyuk olduğu zeminlerdir.Vs yi bulmakta jeofizik yöntemlerle oldukça basit ve masrafsızdır.Vs yi bilmek bize zemin hakkında kesin bilgiler verir.Vs nin düşük olduğu zeminler mesela 250-200 m/sn gibi, deprem anında kesme direncinin iyice azalacagını, zeminde göçmelerin oluşabilecegini belirtir.Kesme direnci büyükse esneklik söz konsuudur ve deprem anında göçmeler olmaz.Bu yazıyı okuyan mühendisler Vs ler umarım bundan sonra bakarlar.Vs <200 m/sn ise bir kez daha düşünürler.
Ahmet ÇELİKKOLLU
İnşaat Mühendisi
ESKİŞEHİR
05419730151
