
Bu yazıyı yazarken ,taslak halinde olan TBDY2016′ yi gözönünde bulundurdum.Boylece okuyucularin ,TBDY2016 hakkında da bilgi sahibi olmasıni amaçladım.
Zemin arastırmalarını ,zemin uzerine inşaa edeceğimiz yapının hasar gormemesi için yaparız.Ust yapi yuklerini tasarladıgimız tasıyıci sistemle topraga kadar iletiriz.Daha sonra da toprağın(zemin), ilettiğiniz bu yükleri taşıyip taşimadığını kontrol etmek gerekir.Zemin araştirmalarının yapılmasının bir sebebi de işte budur.Yani temellerin dizayni. Dikkat ederseniz ,zemin arastirmalarinın yapilmasının bir sebebi olarak temel tasarımıni gösterdim.Yani tek sebep temel tasarimı değil. Projelendirdiğiniz yapıda oluşacak deprem kuvveti de zeminle alakalı. Ama bu yazınin konusu bu olmadıgından bu hususa girmeyeceğim.
Zemini tanimak için birtakim sondajlar yapmak, oralardan parçalar almak,bu parcaları deneylere tabi tutmak gerekir.Daha sonra bu sonuclari uygulamaya yonelik degerlendirip bina-zemin iliskisini ortaya ćıkarabiliriz. En onemli husus ise zemini tanimak için neyin ne kadar yapılması gerektiğidir. Baßtan soyleyelim ki ,yapiyi ilgilendiren zemin esas itibari ile binanin altindaki yani temellerin altindaki zemin parçasıdir.Dolayisiyle temel detaylandırması yapmak için temel kotunun altındaki topragi tanimak gerekir. Zemin tanimada en önemli husus sondaj sayisinin ne olacağıdır. Her 300 metrekarede 1 adet sondaj yapılmalıdır.Mesela 1500 metrekare taban alanina sahip bir yapi projelendiriyorsaniz sondaj sayıniz 1500/300=5 den az olmamalıdır. Sonsaj yerlerinin tespitin de en ideal yol yapı köşeleri ve ortasına denk gelen yerdir.Blokların yerleşim plani belirli olan yerler de her blok için bu sistem uygulanabilir.Ancak bazen parseller büyüktür ve blokların tam olarak nereye konumlandirılacagı belli olmayabilir. Bu durumda da Bir karelaj yapilır, Arazinin geneli hakkinda bilgi verecek şekilde bu karelajlara gore sondaj yerleri tespit edilir. Zemin araştırmasi yaparken plan dahilinde hareket etmek zorunludur. Bazı durumlar da araziye dayanma yapısı yapilmasıda kot nedeniyle icap edebilir.Böyle durumlar da istinat duvarınin dusünüldügü bölümlerde için de araştirmaya dahil edilmeli,buralardan da sondaj/sondajlar yapılmalıdır.
Sondaj sayisından sonra ikinci onemli husus ,sondaj derinliklerinin ne olması gerektigidir.Bu durumda zemin uzerindeki yapının gerilmelerinin kac metre derinlige kadar indiginin tespiti önem arzeder.Bu calısma içinde basinç sogani dediğimiz kavramdan yararlanabiliriz.Sondaj derinligi(binalar için temel tabanindan itibaren) yapı genislıginin en az 1.5 katı kadar olmalıdır. Diyelim fazla derine inemeden sert bir zemine rastladıniz(kirectaşı gibi). O takdirde bu dayanimı yüksek bolumde en az 3 metre calışma devam etmelidir.Sert zemini bulduk diye sondaj bitirilmemelidir.
Sondaj kuyularinda her 1.50 metrede bir SPT deneyi yapilmalidir.Zaman zaman presiyometre deneylwri sondaj da yapilmalidir. Sondaj kuyularından orselenmiş ve orselenmemiş numuneler alınmalıdır.Bu numunelere gore laboratuvar deneyleri yapılmalidır.
Laboratuvar deneyleri de onem arzeder.Laboratuvar deneyleri,sozkonusu zemini,temel altindan itibaren her 2 metre de bir tanımlayacak sekilde planlanmalıdir.Yani 15 metre sondaj yapıp bir tane orselenmiş numune alıp zemini tanimlamak mumkün degildir.Her sondajdan gerektigi kadar numune(örselenmiş/örselenmemiş) alinmalıdır.Muhendislik tasarıminda onemli bir yer tutan tek eksenli ,üç eksenli basınç deneyleri mutlaka yapılmalıdır.Zemin ince daneli ise(kil vb) konsolidasyon deneyi ihmal edilmemelidir.Konsolidasyon deneylerinin 1-2 hafta surmesi zaman kaybi olarak görülmekte ve bu deneyden kaçılmaktadır.Oysa killi zeminlerde bu deney sonucları hayati önem taşir…
Ahmet CELIKKOLLU
Insaat Muhendisi
ESKISEHIR
presiyometre deney aralığı ne olmalıdır? min veya max aralık var mıdır?