Zemin araştirmalari , binalarda sadece temeli dizayn etme amacli degildir. Zemin ,yapınızda oluşacak deprem kuvvetlerini belirler.Dolayisiyle oldukca titizlenmek gerekir.Ne eksik ne fazla..Zemin araştirmalari zemini tam olarak ifade edecek yeterlikte olmalıdir.Guvenli kalmak adi altinda daha kötü bir zemin gurubu ve sınifi tayin etmek muhendislikten uzaktır. Bu tur gereksiz davranıslar ekonomi ile bağdasmaz.
Proje yapan bir muhendis mutlaka bir sondajda arazide olmali, zemini şöyle bir aeline almalı, cikan malzemeyi gözleriyle bir görmelidir.Illa sondajlar bitene kadar orada olmasına gerek yoktur ancak mutlaka zemini görmelidir.
Sondaj sayilari tabiki degiskendir.2 katli bir yapı icin yapılan sondaj adedi ile ,10 katli bir yapı için yapılması düsunülen sondaj adedi aynı degildir. Yaklaşik olarak her 300 metrekareye bir sondaj gelecek sekilde adet tespit edilebilr.Yapi 9 kat ve uzerinde ise en az 3 adet sondaj yapılmalıdir.
Sondaj adedi kadar yerde onemlidir. Uzerindeki yapi henuuz yiķilmadı diye yakin yerlerden sondaj yapmak kadar mantiksız bir davranış yoktur. Sondajlar yapının oturacağı yerden yapılır.Genelde yapinin oturacagi yerin ortasindan ve yapi kose noktalarindan sondajlar yapılmalıdır.Bazi durumlarda ise istinat gerekli olabilir.Bu durumda istinat projelendirmeside dikkate alinarak ilave bina oturumu disindanda sondajlar unutulmamalıdır.
Sondaj derinligi konusuna gelince.Sondaj derinligi bina temel taban kotundan baslamak üzere, yapi genisliginin en az 1.5 kat fazlasi olmalidir.Diyelimki 15 metre genisliginde bir bina planliyorsunuz.Temelide 3 metre derinlikte dusunuyorsunuz(1 bodrum). O takdirde zemin seviyesinden itibaren 15 x1.5 +3=25 metre derinliginde bir sondaj yapmalisiniz.Sondaj derinliginde zemin verilmasi basinc soganida dikkate alınmalıdır.Bina gerilmesinin yuzde 10 seviyelerine dustugu gerilme noktasi sondaj derinligi olarak alinabilir.Bazen sondaj esnasinda sert bir zemine girilebilir. Bu takdirdede girilen saglam tabakadada en az 3 metre devam edilmeli ve tabaka surekliligi kontrol edilmelidir.Onemli yapilarda ve YAS seviyesi temel tabanindan itibaren 10 metre derinlikten daha yukarıda ise sondaj derinligi, temel tabanindan itibaren en az 20 metre olmalıdır.
Sondaj kuyularindan örselenmış ve örselenmemiş numuneler alınmalıdir.Bu numunelerden biri en azindan temelin oturma seviyesine isabet ettirilmalidir.Birde yapilan en uyuk hata numune alinacak yerin temel kotunun ustunde secilmesidir.Eger temeliniz -5 metre kotunda ise – 3 metreden numune alip laboratuvara gondermek kadar sacma birsey olamaz.Cunku zaten -5 metreye kada olan kısim kaldırilacak.Alinacak numuneler -5 metre ve daha derinlerden olmalidir.
Ahmet CELIKKOLLU
Insaat Muhendisi
ESKISEHIR
