Ülkemizde performans kavramı , ilk olarak 2007 deprem yönetmeliğinde kullanılmıştır.Mevcut yapılar için yönetmeliğimize giren bir kavramdır.Ancak ileriki yıllarda yeni yapı projelendirmelerindede performans esaslı hesapların kullanılabileceğini tahmin edebiliriz.Yapı performansı nedir, yapı performansı denilince ne anlamamız gerekir kısa ca ona bakalım :
Yapı performansı bir deprem etkisi (veya bir yükleme) altında yapıda oluşması beklenen hasarın bir ölçüsüdür.Performans analizi için önce yatay yüklerin(deprem kuvveti) eleman bazında yaptığı hasarlar belirlenerek elemanların performansının belirlenmesi gerekir.Sonra elemanlarda meydana gelen performansların tamamı gözöününe alınarak, taşıyıcı sistemin performansı belirlenir.Yani küçükten büyüğe doğru bir çalışma yapılır.Performansın seviyesiniderecelendirirken yapabileceginiz en basit ayrım iyi performans ve kötü performans olabilir.Ama bu çok yüzeysel bir ayrım olacaktır.Bu anlamda ilgili yönetmelikler performans düzeylerinide ikiden fazla kısıma ayırmışlarıdır.(can güvenliği, göçme, hemen kullanım, göçme öncesi)…
Günümüzdeki yönetmelik bir tasarım depremini bize hesap ettiri daha sonra bu tasarım depremine göre bir dizayn yaparız.Bu dizayn da tabiiki yapının kullanım amacıda önemlidir(hastane gibi, okul gibi..).Sonuçtadad 50 yılda aşılma olasılığı %10 olan depreme göre bir dizayn yapmış oluruz.Bu tasarım depremi tabiiki sadece yeni yapılar için geçerlidir.İş mevcut yapılara gelince biranda tasarım depremlerimiz 3 e yükselebilir.Aşılma olasılığı %2 olan deprem(en buyuk deprem), ve aşılma olasılığı %50 olan deprem(en küçük deprem)…
Yeni yapı projelendiren bir mühendis vasat bir muhendis ise ki yönetmelikler vasat mühendise göre hazırlanmıştır, sadece yönetmelik şartlarını izleyerek bir yapı taşıyıcı sistemi oluşturabilir.İş son derece sıradandır.Ama ya vatandaş değişik özelliklere sahip bina istiyorsa ne olacak.Mesela illa can güvenliğini sağlayan bir konut yaptırmak zorundamı kalacak.Vatandaş tasarım depreminin bile üstinde olan bir depremde yapısında çatlak bile istemiyorsa ne olacak.Bu nasıl projelendirilecek.İşte bu takdirde performansa dayalı analizler devreye girmekte.Performansa dayalı hesapta ancak iyi mukevamet, dinamik, statik bilen muhendislerin yapabilecegi bir iş.İleriki yıllarda muhtemelen yönetmelikler hem vatandaşa hem mühendise daha fazla alternatif sunabilecek tarzda genişleyecek.Bununda tek yolu performansa dayalı analizlerin önunun açılması….
Ahmet ÇELİKKOLLU
İnşaat Mühendisi
ESKİŞEHİR
