TBDY2016, zemin etüdleri hususunda da köklü değişiklikler getirmekte. Yeni yönetmeliğe göre, zemin etüdleri iki bölumden oluşacak. Bu iki bölüm, ayni kitapçıkta yer alabileceği gibi, ayrı kitapçıklar halinde de tanzim edilebilir. Zemin raporlarınin birinci bölumünü(birinci kitapcık), “VERİ RAPORU” oluşturacak. Bu veri raporunda lokasyondan tutun, yapilan tüm arazi ve laboratuvar deneyleri ve sonuçları yer alacak. Dolayisiyle bu raporda, tasarima yonelik herhangi bir yorum hesap bulunmayacak. Sadece arazide ve laboratuvarda ne yapıldiysa, deney sonuçlari ne ise onlar yer alacak.
Gelelim Zemin raporunun ikinci bölümüne yani ikinci kitapçığa. Bu ikinci bölume(ikinci kitapçık) “GEOTEKNİK RAPOR” denilecek. Bu bolümde, tasarıma yönelik tüm hesaplamalar yer alacak.Mesela, temel tiplerine göre zemin taşıma guçleri, sıvılaşma analizleri, kazık hesaplarına esas indisler, katsayilar vb…Anlaşılacagı üzere geoteknik rapor tam anlamiyle “VERİ TAPORU”‘nun ışığında hazirlanmakta. Veri raporu ile geoteknik rapor ayrı bolümler olarak hazırlanacak dedik. Konu iyi anlaşılsın diye şöyle bir örnek verebilirim.Herhangi bir sondajdaki derinlige göre SPT sayıları, veri raporunda(kitapçığında) yer alırken, bu SPT’ lere gore hazırlanmıs, temel tipine göre zemin emniyetli taşima gücü’nün hesabı, geoteknik raporda yer alacak.
Veei raporu,direkt arazideki yada laboratuvardaki verileri barindıracağından, yorum yapmayi gerektirmez. Geoteknik rapor ise statik ve deprem yüklerinin etkilerinin gözönüne alındığı, yapida ne tür kuvvetlerin oluşabileceginin ongörüldüğü, mühendislik analiz ve temel tasarimı bilgilerinin yer aldığı, yorumda kapsayan bir kitapçık hükmünde olacaktır.Geoteknik raporda(kitapçıkta), gecici yada kalıci iksa sistemi tasarimi da yer alacaktır.
Dikkat edilirse, veri raporu’nun ve geoteknik raporun hazirlanmasi için, oncelikle, dizayn edilecek binanın projelerinin(yük, temel derinligi, fonksiyon vb) tam olarak hazir olması gerekir. Çünkü veriler, zemin ustünde yapılması düşünülen bu yapıya göre toplanacak ve yine geoteknik raporda bu yapıya göre hazırlanacaktır.
TBDY2016 da, altı adet zemin sınifından bahsedilmektedir.(TDY2007 de dört adet:A,B, C,D).
ZA sınıfı zeminleri, sert kayalar oluşturur.
ZB sınıfı zeminleri, az ayrısmış, orta sağlam kayalar oluşturur.
ZC sınifı zeminleri, çok sıkı, kum çakıl, sert kil oluşturur.
ZD sınıfızeminleri, orta sıkı kum, çakıl ve katı kil oluşturur.
ZE sınifı zeminleri, gevşek kum , çakıl olusturur.
ZF sınıfı zeminleri, deprem etkisinde göcme riskine sahip zeminler, cok hassas killer, icerisinde organik maddelerin oldugu killer vb oluşturur.Tanımlanan, Türkiyedeki en kötü zeminler, ZF sınıfına sokulmuştur. ZF sınıfına giren bir zemine, özel araştırmalar ve değerlendirmeler yapılmadan, yapi yapilamaz…
Yeni yonetmelikte, zeminde adeta modellenecektir. Sıvılaşma riski, ZD,ZE ve ZF sinıf zeminlerde zorunlu hesaplanacaktir.Ayrica kumlu zeminlerin sıvılasma riskinin bulunup bulunmadiğının analizler ile irdelenmeside zorunlu kılınmıştır…
TBDY2016, temellerin tasarıminda, tasima gücü ilkesini esas almıştir.Her halukarda, Et<=Rt olmalidir.
Et:Statik ve deprem etkisinde ortaya çıkan tesirler toplamı.
Rt:Zeminin göçme anındaki dayanımı.
TBDY2016 da yuzeysel temeller icin hesap esasları ve katsayılar ayrintıli olarak verilmiştir.Mesela temel taşima gücü için dayanim katsayisı degeri 1.4, sürtünme direnci 1.1 gibi…Bu yonetmelikde yeni bir hususta, yatay kuvvet anında(deprem), temelin kayma tahkikinin yapılmasınin istenmesidir. Depremde bir yatay kuvvet oluşuyor,bu yatay kuvvrtide, temelin oturduğu zemin ile temel atasındaki sürtünme kuvveti karşılıyor/karşilamak zorunda…Yonetmeliklerde degişik sistemler icin degişik sürtünme katsayıları verilmiştir…
TBDY2016 da, kazikli temellerin hesap esaslarida ayrıntılı şekilde belirtilmiş. Sürtünme kazıklarında, uç kazıklarında , dayanim katsayilari(güvenlik katsayıları) verilmiş.
TBDY2016 da toprak altinda kalan bodrum perdelerine etkitilecek statik ve dinamik toprak basınçlarınin basitce nasıl hesaplanacağı da belirtilmis.Kabaca, toprak yogunlugunu, toprak yuksekligi ile çarpıp, bunun belli yuzdesini yatay toprak basinci olarak bodrum perdesine etkitiyorsunuz. Son derece basit ve anlasilır bir yol tercih edilmiş.Bodrum perdelerine etkiyen(topraktan dolayi) deprem kuvvetinde de ayni yol tercih edilmiş.Deprem durumundada toprak yogunlugu ile toprak altında kalan kısmın yuksekligini carpiyorsunuz. Sonra bu sayi ile spektral ivme katsayisinin belli yuzdesini carpip, topragin bodrum perdesine uygulayacagi deprem kuvvetini hesapliyorsunuz. Bu hesap dikkat ederseniz, üst yapıda olduğu gibi bir atalet kuvveti hesabi degildir. Bodrum perdesine etkiyen deprem kuvvetinin hesabi, toprağin deprem nedeniyle hareketlenip, perdeye disaridan yaptıgı bir kuvvettir. Bodrum perdelerine gelen deprem etkisini(toprak nedeniyle) bu şekilde görmek gerekir…
TBDY2016 da istinat yapilarinin projelendirme esaslari da verilmiştir. Zaten şu anki yonetmelikte de bu mevcuttu…
Ahmet CELIKKOLLU
Insaat Muhendisi
ESKISEHIR
