TBDY2016 (Turkiye Bina Deprem Yonetmeligi) taslak halinde. Birtakim degisiklikler yapiliyor. Muhtemwlen Subat-Mart gibi Resmi gazetede yayimlanacak ve bir yil sonrada yururluge girecek. Yani 2018 mart gibi…
Bu yonetmelikdede tasiyici sistem davranis katsayisi dedigimiz R katsayilari mevcut. Bu katsayilar tasiyici sistemin suneklik durumunu belirliyor,ne kadar rijit ne kadar sunek oldugunu tayin eciyor.Bildiginiz uzere bu katsayi daha sonra deprem yuku azaltma katsayisina evriliyor ve sekil degistirme ile sonumlenecek atalet kuvvetlerinin degerini belirliyor. Onemli bir katsayi, dikkat edilmesi gerekli bir katsayi. Boyle bir katsayi 1997 yonetmeliginden beri mevcut, yani insaat muhendisleri R katsayisina yabanci degil, herhangi bir uyum sorunu olmayacak. Bu yonetmelikte hazım sorunu cıkaracak olan D katsayisi. Yani dayanim fazlaligi katsayisi. Bu dayanim fazlaligi katsayisi neydi ona bir bakalim: Betonarmede hesaplarimizda beton degerini 1.5 sayisina, celik malzeme degerini de 1.15 sayisina bolup hesap degerlerini buluyorduk. Ayrica kopma dayanimini dusunursek(celik), peklesme nedeniyle karakteristik dayanimdan yani fyk dan daha buyuktu. fsu=1.20 x fyk diyebiliriz. Bu degerleri hep guven amacli aliyorduk. Yani besaplard gercek dayanimin daha altindaki bir dayanimla calisiyoruz.Beton ve celikdeki dayanim fazlaligi birlestirilirse bu degerin yaklasik 1.5 oldugunu soyleyebiliriz. Zzaten bu 1.5 degerini 1997 den beri kullaniyorduk. 1.5 degeri formulasyonun icinde oldugundan muhendisin pek dikkatini cekmiyordu. Cunku her halukarda 1.5 idi. TBDY2016 da ise dayanim fazlaligi katsayilari tasiyici sistemlere gore degisiyor, hemde bu fazlaliklar oransal olarak artirilmis durumda. Yeni taslak yonetmelikde dayanim fazlaligi katsayisi 2 ile 3 arasinda degismekte. Bundan sonra tablodan tasiyici sisteminizin R katsayisinin yaninda D katsayisinida sececeksiniz , hesaba gireceksiniz.
TBDY2016 da R ve D katsayilari A,B,C,D,E,ve F olarak ust gruplara ayrilmis. A grubunda yerinde dokme betonarme tasiyıcı sistemler icin R ve D katsayilari yer aliyor. Ayrica bu tablo incelendiginde hangi yukseklikteki binayi nasil bir tasiyici sisteme gore planlamaniz gerektigi gorulmekte. Mesela nispeten yuksek bir binayi BYS>=2 (BYS=Bina Yukseklik sinifi) perde olmadan tasarlayamiyorsunuz mutlaka perde koyacaksiniz. Cercevelerden olusan bir betonarme binayi da BYS=>3 olan binalarda dusunebiliyorsunuz.
B grubunda ise önüretimli betonarme binalar(prefabrik) icin R ve D katsayilari yer almakta. Yine u gruplarda da BYS siniflarina gore bir secim yapilmasi gerekmekte.
C grubunda ise celik binalar için tasiyici sistemlerde kullanilmasi gerekli R ve D katsayilari belirlenmis.
D grubunda ise hafif celik yapilarda kullanilmasi gerekli R ve D katsayilari birlenmis. Bu bolum ilk defa yonetmelikde yer almakta . Zaten cok alcak yapilarda hafif celik kullanmaniz mumkun(BYS=6, 7, 8)
E grubunda ise yigma binalar icin R ve D katsayilari belirtilmis.Tablodaki bu kisim da yonetmeligimizde yeni.Evet daha onceki yonetmeliklerde yigma adi altinda bolum mevcuttu ancak , degisik taşiyici sistem davranislari onc eki yonetmeliklerde yer almiyordu.Tek bir yigma yapidan soz ediliyordu.Simdi ise donatisiz, donatili,kuşatilmış,donatili gazbetonlu yigma yapilar ayri ayri ele alinmis durumda. Nispeten kapsamli.
F grubunda ise ahsap tasiyici sistemler icin R ve D katsayilari yer almakta bu da yonetmeligimizde yeni. Daha onceki yonetmeliklerdd ahsap adi altinda birkac satir yer aliyordu ama bunlar tamamen ayip olmasin diye konulmus seylerdi.TBDY 2016 da ise durum farkli. Ahsap sistemlerin zaten cok alcak yapilarda kullanilmasina izin verilmis(BYS=7 ve 8).
D katsayilari ise tum bu gruplarda R katsayisinin yaninda belirtilmis. Dayanim fazlaligi katsayisi D dizayn asamasinda kesme kuvvetleri ile yaptiginiz tasarimlarda carpim olarak hesaba sokulmus. Mesela bir kesme donatisi hesabi yapacaksaniz, kombinasyonlar neticesi cikan kesme kuvveti degerini D katsayisi ile çarpip artiracaksiniz ve yeni cikan buyuk degere gore kesme donatisi hesaplayacaksiniz. Yada temelde bir zimbalama tahkiki yapacaksiniz diyelim, bu takdirdede kombinasyonlardan cikan degerleri D katsayisi ile carpip artirilmis kuvvetlerle zimbalama tahkiki yapacaksiniz. Sartlar biraz daha agir. Bu D katsayilari yonetmeligin gevrek kirilmaya ne kadar düşman oldugunun bir gostergesi olmasinin yaninda,sunek davranışa ne kadar çok onem verdigini bir ıspatı…
Ahmet CELIKKOLLU
Insaat Muhendisi
ESKISEHIR
