Kaynak: TBDY 2016’da Perdeler
Betonarme perdeler sıkça kullandığımiz düşey taşıyici elemanlardan. Daha ziyade yatay yukleri almak maksadı ile perdeler mühendislerce (inşaat mühendisi ) kullanılmakta.Perdelerin kesitt alani oldukca buyük.Bir düsey taşiyıcı elemena perde dememiz için o elemanin oldukca uzun olmasi gerekir.Dolayısiyle burada perde tanımı onem arzetmekte. Ancak sadece boy da perde tanımı için yeterli degil.Uzunluğü 1 metremi, 1.5 metremi, 2 metremi olan elemana perde diyecegiz?. Bu tanimi belirlemek icin yonetmelikler boy/en tanimlamasini getirmis.Bir oran tanimlamis.Bu orana gore elemanin perde olup olmadigi tanimlanmakta.Mesela uzunlugu 140 cm olan 140 cm genisligine sahip b ir elemana perde diyemezken, uzunluğu 140 cm olan 20 cm genisligindeki bir elemana perde diyebilirsiniz.
Bir elemanin perde olup olmamasi ne farkeder diye düsunebilirsiniz.Kabaca dusunursek pek de hatali bir dusunce degil bu.Soyleki 25/50 eleman yerine 25/200 eleman koyup hesap yapiyoruz.Pek yanlıs bir yaklaßim degildir bu.Perde tanimi icin yönetmeliklerin ongordugu boy/en orani Allah takdiri degildir.Birileri oturmus ve bu oran su olursa perde kabul edelim demis.Dolayısiyle buna da pek takiĺmamak gerek.Bu orani tabii ki kabul edecegiz ve uygulayacagiz.Nedeni de yonetmeliklere uymak zorunda olmamiz…Bir hatirlatma yapayim.1997 yilındaki deprem yonetmeligimize gore boy/en=5 olan elemanlar perde idi.yani 25/125, 30/150 ebatlarındakı elemanlar bir perde idi.Perde sartlarina gore suneklik tatin edilip perde seklinde donatilandiriliyordu.1997 den sonra boy/en =7 olan elemanlar perde statusüne gecti.Boyle uygun goruldu.Bu tarih itibariylede artik 25/125 , 30/150 elemanlarda artık kolon gibi donatilandırilmaya baslandi.Gunumuzde de hala bu 7 orani gecerli. Taslak halinde yayimlanan TBDY2016 da da bu 7 orani korunmakta.Ama 8_10 yil sonra bu oran 8 okurmu, 6 ya dusermi onu bilemeyiz.Bunu yazmamin sebebi sayilara fazla bagli kalmamamiz.Emin olun birtakim seyleri yururlukteki yonetmeliklere uyma maksatli yapiyoruz.Bizim fikrimiz bilgimiz yonetmeliklerle bagdasmayabilir.Ancak ileriki asamalarda olumsuz birtakim neticelerle karşılaştığımızda hukuki sorumluluktan kurtulmak için yonetmeliklere uymak zorundayiz…
Perdeler genelde duseyde konsol calişan elemanlardır.Perde miktarınız ne kadar fazla olursa binaniz da duseyde konsol gibi çalısmaya baslar.Zaten bizimde istedigimiz budur.Eger perdeleriniz duseyde konsol gibi calisabiliyorsa gercek perde davranışından söz edebilirsiniz.Perdenizin konsol sekilde calisip çalısmadigina ise moment diyagramina bakarak karar verebilirsiniz.Konsol bir kirisin moment diyagramini akliniza getirin.Baglanti noktasinda max moment, uc noktaya dogru sifira yaklasan bir moment.Konsol davranista miment diyagraminjn surekli (-) (+) seklinde degisken olmadigini gorursunuz.perdelerde de durum buna benzemeli.Konsol kirişi duşey hale getirin ve moment diyagramina bakin.Perdelerinizin moment diyagramida buna benzemeli.Bu durumun saglanmasi icinde perdeleriniz yeterli uzunlukta ve sayida olmali.Binanizda cogunlukta olan beyse yapi o cogunlugun istedigi tarzda calisir.Sadece tek bir perdeniz varsa diger elemanlariniz kolon ise yapiniz cubuk elemanlarin baskisi altinda calisir.Duseyde konsol bir davranistan soz edemezsiniz.Ayni sekilde yapida perdeler cok fa zla ise yada tamami perde ise bu takdirde yapi davranisinda perdeler etkilidir ve perde davranisi yapi davranisini belirler.Yapi tamami konsol bir eleman gibi hareket exebilir.Perdeli sistemde arzu ettigimiz davranis budur.
Yururlukteki yonetmeligimizde ve taslak olan TBDY2016 yönetmeliginde bir dusey betonarme elemana perde demeniz icin boy/en=7 olmalidir. Bunun yaninda L , C, U gibi elemanlarda perde olabilir.Ama kolonda olabilir. Bununda kararini vermek gerekir. U , C, T , L gibi bir elemana perde djyebilmeniz icin herhangi bir kol uzunlugunun boy/en oranının 7 olmasi gerekir.Dikkat edin kol uzunluklarini toplamitorsunuz.Lokal olarak kol uzunlugunun ne oldugunu buluyorsunuz.Bir (L) eleman dusunun.kol uzunlugunun biri 100 cm digeri 125 cam olsun.Elemani n genisligide 25 cm olsun.Kol uzunluklarina ayri ayri baktigimizda 100/25 hemde 125/25 7 oranindan kucuk oldugu icin bu eleman perde hukmunde degildir.Kolon gibi donattilacaktir.
Perde hesabi yapilirken L ,C, T,U gibi sekildeki perdeler deprem yonune gore ayri ayri kol seklinde midellenmez..Bu perde aynen L ,C,T,U seklindeki toptan tek parca modellenip dizayn edilmelidir.
Perdeler yuzey alanlari genis dugu icin farkli kezit tesirlerinin yuzeylerinde olusabilecegi elemanlardir. Bu baglamda perdeler kucuk parcalara bolunerek yani sonlu elemanlara bolunerek modellenmelidir.Perdeler mumkun mertebe cubuk eleman aeklinde modellenmemelidir.Ancak perdeler cubuk seklinde calisabilir tarzda ise cubuk olarak modellenebilir. Plandaki perde uzunlugunun toplam perde yuksekligine orani 1/4 u asmassa bu perdeler cubuk seklinde modellenebilir.
Son olarakda sunu hatirlatayim.Alt katlarda peerdeler calisirken üst katlarda perde etkisi azalmakta ve kolonlar calismaktadir.Yani ust katlarda perde etkisi azalmaktadir.
Ahmet CELIKKOLLU
Insaat Muhendisi
ESKISEHIR
