Bir tespitle yazıya başlayalım:
Tasıyıcı sistemi ulkemizde malesef mimarlar oluşturuyor. Insaat muhendisleri’nin ulkemizdeki görevi de, kolonu kirişi mimarlar tarafindan belirlenmiş sistemi, bilgisayara girmekten ibaret. Bu muhendislik degil, hamallıktir.
Taşiyici sistemi inşaat muhendisi oluşturur.Tasıyici sistem olusturmak ise mimar’in verdigi, mimari projedeki kolonlari kirisleri yazilima girmekle olmaz. O halde iyi bir taşıyıcı sistem oluşturmanın ilk kurali, mimari projeyi kutsal bir metin gibi görmemektir.İnsaat muhendisleri, tasıyici sistem olustururken mimarlarla birlikte olmali, fikir alisverisinde bulunmali ama, insaat muhendisligi’nin, mimarlıgın bir alt disiplini olmadıgi’nın da farkında olmalıdir.Daha ilk asamada, mimari proje taslak olarak bile cizilmeden, insaat muhendisi nasil bir tasiyici sistem olusturacagini mimar’a belirtmelidir. Önce mimari cizilir, sonra betonarme yapilir gibi bir düsunce son derece yanlıştır. Iki disiplin eş zamanli calışır.O halde iyi bir tasıyıci sistem olusturmak istiyorsanız, uzak durmaniz gereken ilk şey mimar egosudur.
Iyi bir taşiyici sistem olusturmak icin uzak durulması gereken ikinci şart deprem kuvvetidir. Deprem kuvvetini tabiki sıfırlamak mumkun degil, ancak azaltmak mumkundur.Yapida olusan deprem kuvvetini insaat muhendisi belirler. Zemin’e gore taşıyıcı sistem onemlidir. Rezonans durumu duşünüldügunde tasiyici sistem seciminin önemi ortaya çikar.Ayrica projelendirme asamasinda kütle kontrolü gerekir. Ne kadar fazla kütle o kadar cok deprem kuvveti, ne kadar az kütle o kadar küçuk deprem kuvveti. Kütle kontrolü projenin başlangic asamasinda mimarla esgudumlu yapilabilir(hafif malzeme seçimi).
Taşiyici sistem olustururken uzak durulması gereken üçüncu şey, taşıyıci sistemde olusturulan ani değişikliklerdir. Nedir bu ani degişiklikler, kolonlarin katlarda ani kücültulmesi, kolonlarin yukarı ciktikca iptal edilmesi vb. Bu tür degisiklikler kuvvet aktarıminda problem yaratabileceginden uzak durulması gerekir.
Tasiyici sistem olusturulurken uzak durulmasi gereken dorduncu şey, xx ve yy yonlerindeki rijitlik farkinin buyuk olmasidir.Mumkun mertebe birbirine dik yonlerde rijitlik birbirine yakin olmalıdır.
Taşiyicı sistem olustururken uzak durulmasi gereken besinci sey ise, normal sunek ve karma sistemlerdir.Nerede, ne tur bir yapı yapacak olursaniz olun yuksek sunek sistem olusturmaya gayret etmek gerekir.
Taşıyıci sistem olustururken uzak durulmasi gereken altıncı sey ise dilatasyonlardir. Mumkun mertebe yapi derz birakilmadan dizayn edilmeye calisilmali, dugum noktasi sayisi yani hiperstatiklik derecesi fazla olmali, boylece elemanlarin birbirini yedeklemesi saglanmalidir.Aslolan dilatasyonlu degil, tek parca dizayndir.
Tasiyici sistem olustururken uzak durulmasi gereken yedinci sey, herhangi bir düsey elemanin yani kolonun zemin harici herhangi bir katta olusturulmasidir. Kolonlar mutlaka topraga kadar inmelidir, kolon topragi görmelidir.
Tasiyici sistemde uzak durulmasi gereken birkac seyi yukarida siraladim. Bunlari onem sirasina gore yazmadim, bunu belirteyim. Ayrica mumkunse betonarme yapi tasiyici sistemlerinizde bina koselerinize perde yerlestiriniz yada uzun kolon yerlestiriniz. Bu elemanlar duzensizliklerin bir kismini, ozellikle burulmayi ortadan kaldiracaktir…
Ahmet CELIKKOLLU
Insaat Muhendisi
ESKISEHIR
