SÜNEKLİK

(Yazı inşaat mühendisligi disiplini için kaleme alınmıştır)

Süneklik kavramı son birkaç yönetmelikte inşaat mühendislerinin hayatına girdi. Süneklik bilgisi, sadece deprem yonetmeligindeki R katsayisindan ibaret olan insaat muhendislerinin sayisi hic az degil.

Süneklik kavramıni bilmeden proje dizayn edilmez/edilemez.

Süneklik kavraminı bilmeden, deprem yönetmeligi anlaşılmaz/anlaşılamaz.

Suneklik kavramini sadece, deprem aninda yani yatay yük altinda tasiyici sistemin deplasman yapmasini iş bitince de eski haline gelmesi olarak bilen var.

Coğu muhendis’e gore suneklik hala deprem anında yapinin oraya buraya hareket etmesi, deprem bitince de herseyin tekrar güllük gülistanlik hale gelmesi.

Evet her muhendis’in kafasinda suneklikle ilgili birseyler var ama yetersiz.

Insaat muhendisi sünekligi bilmez ise, deprem davranişi iyi olan proje üretemez.

Süneklik, deprem kuvvetleri neticesinde tasiyici sistemin deplasman yapmasi ondan sonra da ilk haline dönmesi degildir.

Süneklik büyük yatay kuvvet altinda GERI DÖNÜŞÜ OLMAYAN sekil degistirmelerin ortaya cikmasi, donatinin AKABILMESI demektir(betonarme sistem). Donati akmadan suneklik olmaz.Donatınin akmasi ne demektir? Kalici hasar demektir. Akan donati bir daha toparlanamaz, akmış halde kalir.

Tasarim depreminde, tasiyici sistem egilip bükulmusse, buyuk hasarlar olusmussa, sistemin düseyligi, yatayligi bozulmussa, ama bina icinden insan yürüye yürüye cıkmıssa bu sistem sünektir. Sünek sistemlerde donati akmıstır, gözle görülür sekil degistirmeler vardir.

Sünek olmayan sistemlerde ise donatı akmaz. O zaman diyeceksiniz ki sünek olmayan sistem daha iyi, donati bile akma konumuna gelmiyor/gelemiyor. Dogru, sünekligi sınırli sistemlerde donatılar akmaz, çünkü donatılarin akacak zamanı yoktur, bina aniden göcer. Sınırli sünek sistemlerde donati akmaz.

Donatilarin akmasini saglamayi kötü bir sey zannetmeyin. Ne kadar cok donatiniz akmaya erisirse sisteminiz o denli sünektir.

Yüksek sunek demek hasar demektir, hasar olmadan suneklik olmaz.

Yüksek sünek demek donati akması demektir, donati akmadan süneklik olmaz.

Insaat muhendisleri zannediyor ki, yuksek sunek yaparsam binama birsey olmaz. Tam tersi yuksek sunek dizaynda tasarim depreminde cok seyler olur. Donatilar akar, sekil degisikleri gozle gorulur, buyuk egilme catlaklarina rastlanir, muhtemelende tasarim depreminde yada daha buyuk depreme maruz kalmis bina bir daha kullanilamaz. Ama yuksek sunek tasarlanmis bir binada bilmem kacinci kattaki bilmem kacinci dairedeki bir insan yüruyerek yapıyı terkedebilir. Zaten bunun icin yuksek sünek yapilir.

O halde süneklik kavramini şöyle tanimlayabilirsiniz. Büyük sekil degisikligi olacak ama elemanlar kuvvet tasimaya devam edecek . Süneklik işte budur.

Bu baglamda yüksek sunek tasarım yaptıginizda neyi tasarladiginizi bilin. Yuksek sünek tasarim yaptiginiz da aslinda hasari bastan kabul ediyorsunuz(cok buyük depremlerde) , sadece hasarı kontrol ediyorsunuz.

Ahmet CELIKKOLLU

Insaat Muhendisi

ESKISEHIR