Rijit kavrami sadece muhendislerin kullandıgı bir terim değildir. Bu yazida rijitlik kavraminı kisaca mühendislik disiplini acısindan değerlendirecegim.
Rijitlik, sertlik anlamindadir. Rijit bir eleman derseniz ,kuvvet altında nispeten sert , zor sekil degistirebilen bir eleman anlarsinız. Rijit olmayan bir eleman derseniz, kuvvet altinda nispeten kolay şekil degisikligine uğrayan bir eleman anlarsınız.
Dikkat ederseniz rijitlikde goreceli bir kavramdir. Neye rijit dersiniz ,neye rijit demezsiniz ya da hangi eleman ne kadar rijittir ?. Bunlari bir altyapiya baglamak gerekir.
Rijitligin tanimini muhendislik acısindan yapmaya kalkarsak yükler altinda , yapınin stabil kalabilme yetenegi olarak tanımlayabiliriz. Rijitligi bir kalıba sokmakda aslında zordur. Bir eleman yada bir sistem rijit derseniz pek acıklayici olmaz aslında. Evet bir sistem rijit derseniz sert bir sistemden bahsedildigini anlariz.Ama normal bir vatandasin rijitlik den anladigi ile bir muhendisin anladigi farklıdır/farklı olmalıdir. Siradan biri rijitlik kavramini sertlik olarak algilar, fazla ayrintiya girmez. Ama bir muhendise rijitlik derseniz kafasinda bir surü şey oluşur/oluşmalidir : Egilme(moment) rijitligi, eksenel rijitlik, kesme kuvveti (kayma) rijitligi, düşey rijitlik, yatay rijitlik vb.
Eger moment rijitliginden bahsediyorsanız,bu elemanin dondurme etkisine karsi olan direncinden bahsediyorsunuz demektir, bir elemanin kayma rijitliginden bahsediyorsaniz bu elemanin kesme kuvvetine karsi olan direncinden bahsediyorsunuz demektir. Ayrica rijit bir eleman dediginizde bu eleman tum etkilere karsı nispeten rijit olacagi ablami cikmaz. Yine aynı sekilde elemanın her eksen dogrultusunda rijit olacağı anlamı çıkmaz. Bir elemanin çekme kuvvetine karsı rijitliği büyük olurken, egilmeye karsı rijitligi nispeten kücuk olabilir.Yine aynı sekilde bir eleman bir ekseni etrafında egilme rijitligi büyük olabilirken ,diger bir eksen etrafinda nispeten kücük rijitlige sahip olabilir. Buna somut bir ornek betonarme bir kiriş verebilirsiniz. Betonarme kirislerin yuksekligi neden genelde enine gore buyuk secilir(25/60 vb), cunku kirisin calisma prensibine gore size dusey yondeki egilme rijitligi gereklidir. Ataleti dusünün I=bxh3/12 buradaki (h) ne kadar buyuk olursa eleman o denli buyuk rijitlige sahiptir. 60 cm kiris yuksekligindede h=60 olmasi sebebiyle buyuk atalete sahip olursunuz. Bundan kazancinizda az deplasman olur…
Sistem rijitligine kabaca bir bakalim. Rijitlik ,kuvvet altinda sekil degistirmeye karsi olan direnctir dedik.O halde rijitligi formule edecekseniz, o formulde hem kuvvet hem sekil degisikliği olmali. Bir konsol kolon dusunun 100 N bir yatay kuvveti tepe noktasina verin.Bu kuvvet kolonda 1 cm deplasman yaptirsin.Bu kolonun rijitligine 100 N /1 cm =100 N/cm diyebilirsiniz.Simdi baska bir kolon dusunun. Bu kolonunda tepesine 100 N verin ama bu kolon 0.5 cm deplasman yapsin. Bu kolonun rijitligide 100 N / 0.5 cm = 200 N/cm olur. Dikkat edin ilk ornekte 100 olan deger 200 N/cm olmustur.Yani ikinci sistem birinciye gore yatay rijitligi daha fazladir. Yatay rijitlik kavramina dikkat edin…
Ahmet CELIKKOLLU
Insaat Muhendisi
ESKISEHIR
Teşekkürler