MEVCUT BİNA DEPREM HESABINDA GENEL İLKELER…
Bilindiği gibi TDY2007 nin 7. bölümü mevcut binaların performanslarının bulunmasına yöneliktir.Deprem hesabı yeni binada farklı kriterlere göre , mevcut binada farklı kriterleri göre yapılır.Aynı hesabı hem mevcut hem yeni binada kullanamazsınız.Daha anlaşılır şekilde yazarsak, mevcut binaların deprem hesabında uyulması gereken kriterler, yeni yapıların deprem hesabında uyulması gereken kriterlerden oldukça farklıdır.
Mevcut binaların deprem hesabında öne çıkan ilkelerin başlıcaları şu şekilde sıralanabilir:
1…Deprem yüklerinin azaltılması amacı ile kullandığımız “R ” katsayısı , mevcut binalar için her durumda “1” alınır.Daha sonra her elemanın yönetmelikde belirtilen etki/kapasite oranlarına göre(doğrusal elastik hesap) süneklikler işin içine katılır.Yeni yapılarda “R” katsayısı tüm bina için verilirken, mevcut yapılarda her elemanın bir “R” katsayısı vardır. R=1 alınarak tüm kuvvetler bulunur, daha sonra elemanların tek tek bu kuvveti karşılaması için ne kadar sünek olması gerektiği bulunur.En sonda elemandan istenilen sünekliğin elemanın verip vermediğine bakılarak hesap bitirilir.
2…Yapılan hesaplar mevcut yapılar için olduğundan artık malzemelerde mevcuttur.Dolayısıyle malzeme güvenlik katsayılarını kullanmaya gerek yoktur.betonu 1.5 e, çeliği 1.15 e bölmeye gerek yoktur.Numune sonuçları ne ise mevcut odur ve hesaplarda o alınır.
3…Kat kütlesinin her halukarda merkezde toplandığı(ağırlık merkesi) varsayılır.%5 eksantrisite dikkate alınmadan hesap yapılır.
4…Hesaplarda çatlamış kesit rijitlikleri kullanılır.Biliyorsunuz yeni yapılarda çatlamamış kesit rijitliği kullanıyoruz.Bir sistemin bütün elemanlarında rijitliği aynı oranda artırır yada azaltırsanız moment dagılımları değişmez.Aynı sonuç çıkar.Ancak rijitlik azalması özellikle öteleme sorunu olarak karşımıza çıkmakta.Çatlamış kesit rijitliğinin dezavantajı ötelemelerde malasef karşımıza çıkmakta.Çatlamış kesit rijitliklerinin alınması ayrıca bina periyodunuda büyütmekte.Buyuk periyot ise yapıya daha az deprem kuvveti gelmesi demek(bu konu ilerideki yazılarda ayrıntılı anlatılacak).
5…Binalardaki bilgi düzeyleri dikkate alınarak tüm kapasiteler belli katsayı ile çarpılmakta.aabau şekilde projesi iyi olan belli derecede mühendislik görmüş yapılar ile projesiz , mühendislik görmemiş yapılar ayrılmakta.
Ahmet ÇELİKKOLLU
İnşaat Mühendisi
ESKİŞEHİR
üstadım 2007 deprem yönetmeliğinden önce yapılmış mevcut bir bina için yani 1980’ler de yapılmış bir bina için konuşuyorum. bu durum da yapılacak olan performans analizinde o dönemin yönetmelikleri mi baz alınır. yoksa günümüz yönetmeliğine göre mi analiz edilir.
ikinci sorum : bu konuyu biraz daha açarsam sadece performans analizi olarak düşünmekten çıkalım. diyelim ki 1980ler de zemin, +1 normal kat yapmış ve şimdi de bu yapıya ilave kat istiyor. yine bu durumda ilave olarak yapılacak ilave kat o dönemin yönetmeliğine göre mi yapılmalıdır.?
Binanın ne zaman yapılıp yapılmadığı önemli değil.1980 de olabilir 20014 de olabilir.Eger bir bina mevcutsa, yapılmışsa binanın performansının 7.bölüme göre yapılması gerekir.yani 7. bölümü varolan yapılar için kullanırsınız.yapıldığı tarih önemli değildir.performans analizi sonunda yapının hemen kullanım, can güvenliği, göçme öncesi yada göçme durumunda olsuğu sonucuna varırsınız.performans analizinde o dönemin yönetmeliği diye birşey söz konsuu değildir.7 bölüm ne şekilde yapmanız gerektiğini size anlatır.Esası TDY2007 dir.Eski yönetmeliklerle hiç bir ilgisi yoktur.Tüm işlemler TDY2007 ye göredir.
İkinci sorunuza gelince.7.bölüm sadece mevcut binaların durumları içindir.kat ilavesini projelendirmek için 7.bölümü kullanamazsınız.yeni yapacagınız imalatlarda kat ilavesi dahil yeni standartlara göre yapılır.Ancak projelendirme bittikten sonra bina performansını tespit etmek için performans analizi yapabilirsiniz.yeni yapacagınız kat yeni şartları saglamıyorsa(mesela 20 lik kiriş, öteleme sorunu vb) performans analizi saglıyor diye kat ilavesi veremezsiniz.7.BÖLÜM SADECE MEVCUT VE GÜÇLENDİRİLECEK BİNALAR İÇİN GEÇERLİDİR.KAT İLAVESİ İÇİN DEĞİL.Size 7.bölümün ilgili maddesini yazıyorum.
7.1.1 – Deprem bölgelerinde bulunan mevcut ve güçlendirilecek tüm binaların ve bina
türü yapıların deprem etkileri altındaki performanslarının değerlendirilmesinde
uygulanacak hesap kuralları, güçlendirme kararlarında esas alınacak ilkeler ve
güçlendirilmesine karar verilen binaların güçlendirme tasarımı ilkeleri bu bölümde
tanımlanmıştır.
7.1.2 – Bu kısımda verilen hesap yöntemleri ve değerlendirme esasları çelik ve yığma
yapılacak olan ilave kat 15-20 senelik eski yapının üzerine yapılacağı için, üst kat alt kata göre daha rijit olacaktır. bu da sanırım yapı için pek sağlıklı olmayacaktır. bu durumda benim anladığım çok mecbur kalmadıkça ilave katın verilmemesi..
ancak verilecekse de hem yeni yönetmeliği sağlıyor olması gerekiyor hem de performans analizi sağlıyor olması gerekiyor diyebiliriz.