Moment etkisiyle taşıyıcı sistemde mafsallaşmaların kolon uçlarında değil, kiriş uçlarında olmasını isteriz.Bu yüzden güçlü kolon kontrolü yaparız.Mühendis bilir ki kirişlerdeki mafsallaşmalar yapıyı göçürmez.Ancak kolon uçlarında oluşacak mafsallar sistemi labil hale getirir ve sistem göçer.
Buradaki mafsaldan kasıt , klasik momentin sıfır olduğu mafsal değildir.Buradaki mafsal plastik mafsaldır.Yine ilgili uç moment alacak, moment alacak ve bir değerden sonra moment degeri artmamasına ragmen dönmeler devam edecek.İşte plastik mafsal budur.Plastik mafsalların bir moment kapasitesi vardır, bu kapasiteye ulaştıktan sonra moment sabitlenir ama dönme devam eder.Bu dönmeninde tabiki bir sınırı vardır.Döner döner ve en sonunda dönme kapasitesininde sonucuna ulaşınca mafsal patlar bir anda moment sıfıra düşer ve göçme oluşabilir.Plastik mafsalın dönme kapasitesinin büyük olması hayati önem arzeder.Bu tanımdan sonra konuya geri dönelim.
Bi r çerçeve düşünelimKolonlar kirişlerden güçlü olsun.Bu kontrolü yapmış olalım.Kirişte kritik noktalar bildiğiniz üzere mesnet momentlerinin oluştuğu uç noktalardır.Plastik mafsallar oluşsa oluşsa burada oluşur.Momentler arttıkça mesnetlerdeki donatılar akmaya doğru yaklaşır.Bir moment degerindede de donatı akmaya başlar.İşte mesnetlerdeki donatının akmaya başladığı an plastik mafsal oluşmuştur.Bu noktadan sonra moment artmaz.Yük arttıkça mafsal döner ve artan kuvvetleri diğer uçlara aktarır.Ama moment sabit kalır.Bu mafsalın dönme kapasitesi ne kadar büyükse o derece aktarımı yapar.Moment taşımayada devam eder.
Bilmemiz gereken , kiriş uçlarında plastik mafsal oluştuktan sonra artık söz konsuu kirişin basit kiriş olduğu gerçeğidir.Kirişin iki ucundada plastik mafsal oluşmuşsa artık bir basit kirişşle karşı karşıyasınız demektir.Hesaplarınızı basit kiriş olarak yapabilirsiniz.Basit kirişte durum neydi ? moment sıfırdı sabitti ve ona göre denge denklemelri kurup çözüyorduk.Uçlarda plastik mafsal oluşmuş kiriştede uç momentleri sıfır değil belli bir degerdir.Bu değişmez.Mesela sabit deger 5 tm olur.Bsit kirişte moment sıfırken bunda 5 tm dir.Hesap tekniği aynı düşünülebilir.Biliyoruz ki basit kirişte göçmez.En azından kolayca göçmez.
Yazının sonunda şunu hatırlatayım.Plastik mafsal oluşması demek uç noktaların hasar görmesidir.Uç noktalar hasar görürse plastik mafsal oluşmuş demektir.Plastik mafsal=hasar.
Ahmet ÇELİKKOLLU
İnşaat Mühendisi
ESKİŞEHİR
