Muhendislik disiplininde(inşaat muhendisligi) son yonetmeliklerle birlikte kapasite kavramı gundeme geldi. Kapasite diye bir kavram elbette oncedende vardi ama nerede nasil kullanilacagi pek belli degildi.
Bir tasiyici sistemin kapasitesi nedir ?. Yada bir kolonun , kirisin, perdenin kapasitesi nedir ?.Size 3-4 tane rakam versem bir elemanin kapasitesini bulabilirmisiniz ?
Bir tasiyici eleman yada tasiyici sistem isin içinde oldugunda kapasite kavraminj iyi etud etmek gerekir. Bir zincirin kapasitesini ne belirler hatirlayin . Zincirin en zayif halkası zincirin kapasitesini belirler.10 halkadan olusan bir zincir düşünun. 9 halka 20 şer ton cekme kuvvetini tasiyab ilirken birisi 3 ton cekme kuvveti tasiyabilsin.Bu zincire yukleyebileceğiniz cekme kuvveti 3 ton dan fazla olamaz.Aksi takdirde zincir 3 ton cekme kapasitesine sahip halkadan kopar.9 tane 20 ton cekecek halkanizda olsa bu hicbirsey ifade etmez.Bu zincirin kapasitesi 3 ton demeniz ve yuklemeyide o 3 tona göre yapmaniz gerekir.
Simdi Insaat Muhendisligi disiplininde kapasiteden ne anlamamjz gerek ona bakalim:
Taşiyıcı elemanlar genelde moment, kesme kuvveti ve normal kuvvet etkilerine ayni anda maruz kalirlar.Yada en azindan bu üç kuvvetten en az ikisine maruz kalirlar.Bir kolon dusunelim.Bu kolon 10 tm moment tasiyabilsin, 5 ton kesme kuvveti tasiyabiksin, 20 ton normal kuvvet tasiyabilsin.Bu kolonun kapasitesi basitce şudur diyebilirmisiniz, bu kapasiteyi bir tek sayiya indirgeyebilirmisinuz.Bu is malesef bu kadar basit degildir.Ornekte verdiğimiz kolonun 10 tm lik bir momenti tasiyabilmesi icin oncelikle kesme kuvvetinin hicbir halukarda 5 ton üzerine cikmamasi gerekir.Kolon 7 tm momente eristiginde , kesme kuvveti 5.1 ton oluyorsa kolon zarar gorecektir.Tasiyabilecegi moment degerine ulasamayacaktir.7 tm lik bir moment etkidiginde kolon kesme kirilmasina ugrayacaktir.Oysa daha 10-7=3 tm lik bir momenti bile kolon tasiyacakti.Ama kesme kirilmasi olmasaydi.O halde bu kolonun moment kapasitesi 10 tm diyemezsiniz.Diger etkenlerde kapasiteyi etkiler.Bu baglamda kapadite kavramini iyi bellemek gerekirBu sekilde saglikli projeler ortaya cikabilir.
Kapasite kavrami biliyorsunuz suneklik ile kardestir.Suneklik egilme momenti ile ilgili bir kavramdir.Yani egilme momentini kapasitesini son damlasina kadar kullanabiliyorsaniz betonarmede donati kuvvetlerin etkisiyle akabiliyorsa suneklikten bahsedebilirsiniz. Donati akmassa suneklik olmaz.Donatinin momentten dolayi akma durumuna gelebilmesi icinde o elemanin kesme kuvvetinden kirilmamasi gerekir.Moment o sinir durumuna gelinceye dek elemanin kesme kuvvetini karsilamadu gerekir. Siz bir kolona 20 adet belli capta dusey donati koysaniz; ama hiç etriye koymasanız ne olur.Icerde 20 donati var diye tasiyabilecegi momentimi hesaplarsiniz?Moment olustugund a kolon kesme kirılmasina ugrar ve 20 donatiniz bir işe yaramaz.Demekki bir elemanin ilgili alanda kapasitesine ulasabilmesi icin diger etkenlerinde ona ayak uydurmasi gerekir.Zaten kapasitesi hesabı dediğimiz hesapta bu ayak uydurmanin ne derece oldugunu n hesabindan başka birsey degildir…
Ahmet CELIKKOLLU
Insaat Muhendisi
ESKISEHIR
