
İLK AKMA MOMENTİ…
Dikdörtgen çelik bir kesit düşünelim.Bu dikdörtgem kesite bir moment verelim.Verdiğimiz moment etkisiyle, tarafsız eksenin üstünde(altında) basınç kuvveti, tarafsız eksenin altında(üstünde) çekme kuvveti oluşacaktır.Altında ve üstünde ibarelerini parantez içerisindede yazdım çünkü moment yönüne göre basınç ve çekme bölgeleri malum değişmekte.Momentin artmasıyla bu durum devam eder.Momenti iyice büyüttüğümüzde , çwlik kesitin en dış lifi en fazla uzamaya (kısalmaya) maruz kalacaktır.Tarafsız eksene yaklaştıkça liflerdeki uzamalar kısalacak, tam tarafsız eksen üzerindeki lifte ise ne uzama ne kısalma oluşacaktır.Momentin bu büyük değerinde en fazla uzayan en dış lif akmaya başlayacaktır.Ancak sadece bu en dış lif akmaya başlayacaktır.Çünkü sınırı geçen lif bu liftir.Diğer lifler ise tarafsız eksene yaklaştığından en dış lif kadar uzamamış olacak dolayısıyle diğer liflerde akma oluşmayacaktır.İşte en dış lifte akmayı başlatan bu moment değeri ilk akma momentidir.Çünkü bu moment değeri en dış lifteki akmayı başlatmıştır.
fy = M /W
Burada M çekersek, M=fy x W değerini buluruz. fy malzemenin akma gerilme değeri, W ise kesitin mukavemet momentidir.Bu formülde bulduğunuz M değeri , en dıştaki lifte akmayı başlatabilecek moment değeridir.Yani elastikliğin son noktası, elastik moment kapasitesidir.Dikdörtgen kesite bahsettiğimiz bu M momenti verilirse, kesitin en dışındaki lifte akmayı başlatacak kadar gerilme oluşur.Diğer liflerde oluşacak gerilme ise bu akma gerilmesinden düşüktür.Tam tarafsız eksendeki gerilme ise sıfırdır.Bulduğumuz M değerine kadar kesitte oluşacak momentlerde, kesit elastik bölgede çalışır diyebiliriz.Yani kalıcı şekil değiştirmeler olmaz(yada çok küçük olur).Momenti kaldırdığınızda kesit ilk halini alır.
Bahsettiğimiz bu M değerinin kesitte oluşmasıyle akma başlar dedik.Akma en dıştaki lifte başlar dedik.Akma olayı demekm ise plastik şekil değiştirmelerin başlaması demektir.Bu durumda sadece en dış lifte plastik şekil değiştirmeler başlamış olur.Bahsettiğimiz momenti biraz daha artırısak yani akmayı başlatacak M momentinden daha büyük bir moment kesite verilirse, en dış lifin altındaki lifte akar.En dış lif ise bu konumda biraz daha uzamış olur.Momenti biraz daha artırdığımızda daha alt lifte akmaya ulaşır.Momenti biraz daha artırdığımızda onunda altındaki lif akmaya başlar.Moment arttıkça lifler sırayla akmaya başlayacak ve akan lifler birbirini takip edecektir.En sonda ise tüm lifler akma konumuna erişmiş olacak ve akmamış lif kalmayacaktır(kısalma -uzama).Tüm liflerin akması demek ise kesitin tamamının plastikleşmesi anlamına gelir.En son lifte aktıkdan sonra artık akacak lif kalmamıştır.İşte bu durumdan sonra artık kesitimiz daha fazla moment taşıyamaz.Kapasite budur……
Ahmet ÇELİKKOLLU
İnşaat Mühendisi
ESKİŞEHİR