İKİNCİ MERTEBE ETKİSİ

Bina taşıyıcı sistemi oluşturduktan sonra statik ve dinamik hesap yaparız.Bu hesaplar sonucu kesit tesirleri ve yerdeğiştirmeleri buluruz.

Özellikle yatay yükler yapıda deplasmanlara(kolonlarda ve perdelerde)  sebep olur.Bu deplasmanlar makul ölçüde kaldığı sürece problem oluşturmaz.Ancak yanal yer değiştirmelerin büyük olduğu durumlarda sistemde ek tesirler oluşur.İşte bu anda bu ek tesirlerde ilave olarak elemanlara eklenmeli ve dizaynda dikkate alınmalıdır.

Bir örnek verelim:

3 m. yüksekliğinde bir kolon düşünelim. Kolona yukarıdan 100 ton normal kuvvet etkitelim..Yatay yük olarak da 10 tonluk bir kuvvet uygulayalım. Biz dizayn yaparken 100 tonluk normal kuvveti ve 3×10=30 tm  lik momenti kullanırız.(üstü serbest kolon).Ancak kolona gelen 10 tonluk yatay etki bir miktar deplasmana sebep olur.3 cm deplasman oluştuğunu düşünelim. Daha önce tam kolon merkezinde olan 100 tonluk kuvvet 3 cm yana kaymış olarak etkir duruma gelecektir.Bu 3 cm nedeniyle normal kuvvet bir moment oluşturur. 100 x 3 cm=300 tcm.

Yani 3 tm lik bir ilave moment deplasman nedeniyle oluşmuştur.Yeni durumda dizayn momentimiz 30 + 3=33 tm olmalıdır.Bu 3 tm lik sonradan oluşan momente ikinci mertebe etki denir.İkinci mertebe etkisi oluşması için birinci mertebedeki bir kuvvete bağlı olması ve sonradan oluşması gerekir.Peki ikinci mertebe etkisinin makul sınırı nedir.Sonradan oluşan bu deger, ilk degerin  %12 sinden küçükse problem olmaz.Ama buyukse ikinci mertebe etkisini azaltmak gerekir.İkinci mertebe etkisini azaltmak demek yerdeğiştirmeyi azaltmak demektir..yer değiştirmeyi azaltmak demek rijitliği artırmak anlamına gelir.

Örnekteki duruma bakalım:

3/30=0,10 < 0,12   yani uygundur

Ahmet ÇELİKKOLLU

İnşaat Mühendisi

ESKİŞEHİR