Teorik olarak her tür geometriye sahip yapının statik ve dinamik hesabını yapabiliriz (inşaat mühendisleri olarak). Yapının fonksiyonu, parsel durumu, yapılaşma durumu(imar durumu), mevcut diğer yapılar istediğimiz geometride bina üretebilmemizin önundeki engellerdir.Bina geometrisi ne olursa olsun belli ve yeterli güvenlikte bina üretebilriiz.Bunun için en buyuk yardımcımız standartlar ve yönetmeliklerdir…
Ancak bazı geometriler vardır ki bu geometriye sahip binalar mühendis için adeta bir şanstır.Bu geometriler yapı içinde bir avantajdır.İdeal geometriye sahip yapılar hem muhendis için hem yapılar için bir şanstır diyebilriiz. İdeal geometriye sahip bina, kare yada kareye yakın yada dairesel formda olan, üst katlara çıktıkça kat alanları her kenardan eşit şekilde çekilmek suretiyle azaltılmış olan binalardır denilebilir.Bu anlamda piramitleri ideal olarak görebiliriz.Bunun yanında zemin kat 20×20, birinci kat 16×16, ikinci kat 12×12 vb ölçülere sahip bir binada idealdir denilebilir.
Bu yazıda gecen ideal kavramına bir açıklık getirelim ki yanlış anlaşılmalar olmasın.Aksi takdirde bu yazıyı okuyan kişi piramit türü formda olan yapılar depreme dayanıklı, diğerleri dayanıksız şeklinde bir sonuç çıkarabilir ki böyle bir söylemek doğru olmaz.İdeal yapı dan kastımız, daha düzenli ve yatay yükten(deprem) oluşacak kesit tesirlerinin nispeten düşük olacağı yapılar anlaşılmalıdır.Yoksa mühendis her yatay yüke göre her geometri için dizayn yapabilme yeteneğine sahiptir.Yukarıya çıktıkça kat alanlarının azalması yani piramit formu, devrilme güvenliğini artırdığı gibi, yukarıya çıktıkça yapı kat kütlelerinin azalması anlamına gelir.Yapı kat kutlesi azaldıkça, oluşacak yatay deprem kuvvetininde azalacagı sonucu ortaya çıkar.Yani piramit formlu yapılarda yatay deprem kuvvetleri üst katlara çıktıkça azalma egiliminde olur.Oluşacak bu deprem kuvveti yapı tabanında daha az bir moment oluşturur.Kat kütlesinin zemine uzaklığı ile çarpılması moment vereceği düşünülürse üst kat kütlesinin az olmasının ne kadar önemli olduğu ortaya çıkar.Çünkü moment kolunun en fazla olduğu durum üst katlar için gecerlidir.Moment kolu uzunken birde ağır üst katlar taban da buyuk momentlerin oluşması anlamına gelir.
Yeri gelmişken şunuda hatırlatalım :Aynı mantıkla, yani üst katlarda yatay kuvvet moment kolunun büyük olması sebebiyle yapıların üst katlarına , çatı aralarınalokanta, düğün salonu, toplantı salonu, yemekhane gibi buyuk ağırlıklara maruz mekanların yapılmasından kaçınmak gerekir.Bu tür ihtiyaclar daha ziyade yapıların alt katlarında karşılanmalıdır.Eğer üst katlarda kütle buyuk olursa buyuk kütlenin tabanda oluşturacagı moment de buyuk olur(deprem kuvveti kütleye bağlı oluşur).İdeal yapılarda en üst katlarda buyuk kütleler bulunmaz…..
Ahmet ÇELİKKOLLU
İnşaat Mühendisi
ESKİŞEHİR
