1975 deprem yonetmeligini yıllarca kullandık. 15_20 sayfalik birseydi. Basit sayılabilirdi. 1990 li yilların sonuna kadar kullandık. Taşima gücü yontemi falan da o devirde yoktu. Emniyet gerilmelerine gore hesao yapiyorduk.
Yıllar gectikce tecrubeler artti, tasima gücu yontemi gelistirildi, deprem yonetmeliklwri gelisti, dogrusal elastik hesap yontemleri yaninda dogrusal elastik olmayan hesao yontemleri ön plana çıkmaya basladi. Bu gelişmelwr tabiki bilgisatarlarin yaygınlasmasiyle yasandı. Aynı hizlada devam edecek gibi.
Dogrusal elastik hesap sisteminde yuk-şekul degistirme egrisi dogrusal olarak artar, yukleme kalktiginda eleman yada sistem eski halini alir ve kalıcı şekıl degiştirmeler olmaz.Şekil degistirmenin kalıcı olmaması demek hasar olmaması anlamina gelir.Yillarca yonetmeliklerde de dogrusal elastik hesabın baskın olmasi nispeten hesao seklinin basit olmasi ve bilgisayarlarin bu denli gelısmemis olmasindandir. Dogrusal elastik olmayan hesap sistemi bizde yönetmeliklere 2007 deprem yonetmeligi ile girmustir.Bu hesap sistemi o zaman sadece mevcut yapilar icin kullanilmaktaydi. TBDY2016 da dogrusal elastik olmayan hesap sistemi tum yapilari kapsayacaktir. Aslina bakarsaniz biz yillarca dogrusal elastik hesap yaptigimizı sansak da gercekte malzemelerin dogrusalliktan ayrilmis kısinlarinuda hesaplarımıza yansıtıyorduk.Baxi muhendis arkadaşlar bunun farkinda da olsa coğu farkinda degildi. İnşaat muhendisi dogrusal hesap sisteni kullanarak hesap yapiyor ancak daha sonra momentleri 4,5,6,7,8 gibi rakamlara boluyorduk(R katsayisi). Peki neden bolüyorduk. 100 tonluk bir yatay kuvveti 8 e bolerek 12.5 ton a gore dizayn gerceklestiriyorduk.Oysa tam anlamiyle doğrusal elastik bir hesap dan bahsetseydik aistemide 100 ton a gore dizayn etmemiz gerekmezmiydi ?. Iste farkinda olmasakda R katsayısi kullanarak elemanin/sistemin dogrusal olmayan ozelligindende yararlaniyor ve bunu hesaba katiyorduk. Bu bir genellemeydi ama dogrusal olmayan sekil degistirmelerin hesaba dahil edilmeseydi.
Dogrusal elastik olmayan hesapta malzemelerin dogrusalliktan sapan kisimdaki yuk_sekil degistirme egrisindende yararlanilmakta. Tahmin edecegiuz uzere bu durum gercek davranişa daha yakın oldugu gibi malzemenin son kapasitesine kadar kullanılabilmesi sebebi ile daha ekonomik sonuclar elde etmek mumkun. Burada en önemli durum malzemelerin yukleme_şekil değiştirme grafiklerinin doğru idealize edilebilmesi. Yazilim sektorünün bu kadar hizlı gelismesi hesabin kolay yapılmasini saglamakta.
Dunyada da ülkemizde de dogrusal elastik olmayan hesap sistenlerine doğru bir kayış gorulmekte.Bu gidisle 20 yıl sonra yonetmeliklerde doğrusal elastik hesap sistemlerine rastlanmayacak…
Ahmet CELIKKOLLU
Insaat Muhendisi
ESKISEHIR
