Yuksek sünek taşıyıcı sistemlerde ,yapinin deplasmanla enerji tuketmesi(deprem enerjisi) zorunludur. Dolayisiyle yapinin deplasmanı göcmeden yapması gerekir. Güclu kolon kontrolu bunu saglar. Yuksek sunek yapilar icin kontrolü önenli ve zorunludur.
Yüksek sunek bir yapı tasarliyorsaniz her kattaki her düğüm noktası icin her iki yonde de guclu kolon kintrolunu yapmak zorundasınız. Hesabın aslı şu:
X-X yonunu düşünelim. Herhangi bir dugum noktasını düşünün(bu hesap tum dugüm noktaları için tekrarlanmali). Bu düğüm noktasina ust kattan bir kolon, alt kattan bir kolon ,sol taraftan bir kiriş ve sag taraftan bir kiris(genelde) saplanmaktadir.Ust kattan gelen kolon moment tasima gucu kapasitesi ile alt kattan gelen kolonun tasima gucu moment kapasitelerini toplarsiniz.Bu toplama kabaca o dugum noktasina birlesen kolonlarin toplam tasima gücu momenti diyebilirsiniz. Burada taşima gucu momenti hesabinda betonarmede fcd ve fyd degerlerini kullanacaksınız.Bu islemden sonra ilgili dugum noktasina soldan ve sagdan saplanan kirislerin uc noktasindaki tasima gucu moment kapasitelerini hesaplayip topluyorsunuz.Yani o dugum noktasindaki kirislerin toplam tasima gücü moment kapasitesini hesaplamis oluyorsunuz. Yine kirislerin moment taşima gücü hesabında yine fcd ve fyd degerlerini kullanmalısınız. Bundan sonra yapilmasi gereken basit bir kiyaslamadan ibaret. Kolonlarin moment taşima gücü toplami ile kirislerin moment tasima gücü degerlerini birbiriyle kiyaslanacak. Bizim yapmak istedigimiz kolonlarin guclu olmasini saglamakti. O halde kolon moment tasima gucleri toplami bu kıyaslamada kiris moment taşıma gücü degerlerinden büyuk olmali. Hesap teknigide zaten bu. Yalniz ozellikle celikteki dayanim fazlaligi peklesme vb gibi unsurlarda göz onune alinarak , buldugumuz kiris moment tasima gucü degerleri biraz artırilyor. Bu sekilde guvenlik biraz daha artirilirken, kolonların bir nebze daha güçlu olmasi saglaniyor. Kirislerin moment tasima gucu 1.2 ile carpilarak biraz artiriliyor.
Hesabin esasini ogrendikten sonra aklimiza bir soru takiliyor.Biliyorsunuz betonarmede bir yedekleme sozkonusu. Yani bir yardimlasma sozkonusu.Dolayisiyle her kattaki tum dugum noktalarinda bu guclu kolon kontrolü saglanmali mi ? Acaba bu durum bazi birleşim noktalari için gozardi edilebilirmi?
Kolonlarin taşidigi kesme kuvvetleri biliyorsunuz rijitlikleri oraninda degisken. Mantik olarak duşündüğümuzde nispeten az kesme kuvvetine maruz kolonlarin bu kontrolu saglamasinin gozardi edilebilecegini söyleyebiliriz.Ama tabii buradada ne kadarlik bir kesme kuvvetinin kücük sayilabilecegı durumu ortaya cikar. Yonetmeliklerde de bu oran nirlenmiştir zaten. Muhendis olarak tek tek her düğum n oktasinda güçlü kolon kontrolünü saglayabilirsiniz, boyle bir dizayn yapabilirsiniz. Bu dizayn sizi ekonomiklikten biraz uzaklaştırırken guvenlik katsayinızi biraz daha artirir. Bu gereklimidir , gerekli degilmidir sabaha kadar tartısiriz. Bu isin bir yonu. Yonetmeligimiz guclu kolon kontrolünün her düğum noktasinda saglanması gerektigini söylemiyor. Herhangi bir yon icin digum noktalarinda guclu kolon kontrolünu yapacaksiniz(kat bazinda) , güclü kolon kontrolünü saglayan ve saglamayan noktalari belirleyeceksiniz.Sonra saglamayan noktalardaki koon ucundaki kesme kuvvetlerini toplayacaksıniz. Topladiginiz bu kesme kuvvetleri , kata gelen kesme kuvvetinin yani kata etkiyen yatay deprem kuvvetinin %30 undan küçükse yada esitse yonetmelik şartlarini saglamissiniz demektir ve projenize devam edebilirsiniz.Ancak bu oran %30 değerini geciyorsa o takdirde guclu kolon gereklerini sağlayamiyorsunuz demektir ve bazi kolonlarin güclendirilmesi gerekir…
Yazilimlarda tum birlesim bolgelerinde guclu kolon sartlarini saglamaniz, yada %70 oranini yeterli gormeniz mumkundur.Bu tercih muhendise bırakılmıştir. Ancak yonetmwliklerin onerdigi %70 seviyesi yeterlidir.
Yazi biterken en ust katlarda guclu kolon kontrolunun yapilmasinin zorunlu olmadigini hatirlatmak isterim.Cunku ust katta kolonun mafsallasmasi ara kat kolonlari kadar binayi tehlikeye sokmaz.Ayrica en ust katta kolon moment tasima gucu hesabinda ust kattan kolon gelmediginden kapasite her zaman dusuk olur, bu sartin saglanmasi zorlasir gereksizdir de zaten…
Ahmet CELIKKOLLU
Insaat Muhendisi
ESKISEHIR
0.5.4.1.9.7.3.0.1.5.1
acelikkollu@hotmail.com
