Yer hareketlerinden dolayı, yapıda atalet kuvvetleri oluşur.Yapımızın bu kuvvetlere dayanmasını, hasar görsede yapıdan cansız beden çıkmamasını arzu ederiz.Zaten bütün hesap sistemimizde bu can güvenliği üzerine kurulmuştur.Bu durum mühendisin yapıyı depremden zararsız çıkmasını sağlayacak hesabı yapamamasından kaynaklanmaz.Bilakis gerektiğinde mühendis yapıda bir hasar oluşmayacak şekildede yapıyı tasarlayabilri.Ama bu ekonomik olmaz.Bu nedenledir ki can güvenliğini sağlamakla mühendis yetinir.Deprem kuvvetleri yatay kuvevtler olarak düşünülür.Yapımızda yatay anlamda malesef zayftır(düşey yöne göre).Bu yüzden deprem kuvvetleri dikakte alınarak yapılan hesaplar büyük kesitler, dayanımlı malzemeler, daha fazla malzeme anlamına gelir.Deprem riski arttıkçada maliyetler daha da büyür.
Deprem kuvevtlerine göre hesap yaptığımızda mümkün mertebe ekonomiyi de gözönüne almak gerekir.Mühendislik sadece güven demek değildir.Bu anlamda olasiliktan yararlanırız.Yapıda oluşabilecek en büyük depreme göre yapıyı dayanım bazlı olarak çözmek ekonomi anlamında bir çılgınlıktır.Evet bu mümkündür ama maliyet tahmin edemeyeceginiz kadar büyük çıkar.Bu nedenledirki yapı hesaplamalarımızda tasarım depremi dediğimiz depremi kulalnırız.Tasarım depremi yapıda oluşabilecek en büyük deprem kuvveti anlamına gelmez.Tasarım depremininde aşılma olasılığı vardır.Bunun yanında deprem anında yapının hasar görmesinide baştan kabul ederek deprem kuvvetlerini oldukça azaltırız.Bu bize sadece ekonomi anlamında yarar sağlar.Dünyadaki herşey kıt kaynakdır.Hiçbir ülkede ekonomiyi dikkate almadan sınırsız malzeme kullanmaz,kullanamaz.Ülkemizdede ekonomik koşullar nedeniyle yukarıda prensipler doğrultusunda tasarımlar yapılır.
Her ne kadar yapı mühendisliğinde güvenlik kavramı öne çıksada, bu doğru bir yaklaşım olmaz.En azından tek başına güvenlik kavramı mühendisler için yetersizdir.Asıl olan maliyet_güvenlik birlikteliğinin öne çıkmasıdır.Yani güvenlik önemli ama makul bir maliyetle elde edilen güvenlik….Mühendisin amacı sadece güvenliği sağlayacak çözümleri bulup uygulatmak değildir.Mühendis güvenliği en uygun maliyetle sağlayacak çözümü bulmakla yükümlüdür.
Şanssızlığımız ülkemizin aktif deprem bölgesinde olması.Malesef bu yüzden maliyetlerimiz fazla olmakta.Ülkemizdeki mühendisler deprem gerçeğini unutmamalı, her zaman güvenlik kavramını düşünmeli ancak aklının bir köşesindede maliyet dürekli durmalı.İyi bir mühendis projelendirme aşamasında kaç kez güvenlik sözcüğünü aklına getiriyorsa en az o sayı kadarda maliyet sözcüğünü aklına getirmelidir.Sadece güvenlik düşünülerek yapılan projeler tam mühendislik eserleri olarak adlandırılamaz.
Ülkemzi İnşaat Fakültelerinde ,ülkemizin konumu gereği deprem hesabı ileri düzeyde ögretilmektedir.Ki öyle olmaldıır.Ancak deprem hesabını bilmek demek, deprem ülkesi olan bir ülkede yaşıyor olmak demek heryerde yani olur olmaz heryerde sürekli deprem hesabı yapmak ve deprem hesabına göre birşeyler tasarlamak anlamına gelmez, gelmemelidir.Çünkü biliyoruz ki deprem hesabı demek ek maliyet demektir.Evet gerekirse deprem hesabını kullanacagız ama gerekmediğindede yanına bile yaklaşmayacagız.Ülkemzi mühendisleride malesef ama bilinçli ama bilinçsiz herşeye deprem hesabını dahil ederler.Tasrımlarını bu şekilde yaparlar.Ancak gereksi durumlarda imalatlarda deprem hesabından kaçarak maliyeti artırmamak gerekir.Mesela bir iksa projesi tasarlamışsanız, bu iksa projesini deprem kuvvetleri olmadan tasarlamak en akıllıcasıdır.Çünkü yapılacak iksanın ömrü 6-7 aydır.Kalıcı değildir.Olasılık düşünüldüğünde geçici bir imalat için deprem kuvvetlerini alarak tasarım yaparak kesitleri belirleme maliyeti aşırı artırır.Bu nedenle iksalarda mühendis depremi yok kabul edebilir.Hata yapmış olmaz.Bunun yanında eger yeraltı yapısı yapıyorsanız, yani yapının tamamı yeraltında ise deprem hesabı yapmanız gerekmez.Çünkü yapıda yer ile beraber hareket eder ve atalet kuvvetleri oluşmaz.Son olarakda 6-7 ay kulalnılacak şantiye yapısı içinde deprem hesabı yapmak pek akıllıca değildir.Bildiiğniz üzere şantiye yapılarıda basit yapılardır.Kısa süreli kullanılacak, sonra yıkılacak bu yapılar için birde depremi işin içine katarak maliyeti artırmak ısraftır.
Sonuç olarak deprem ülkesinde yapıyoruz diye, deprem hesabı biliyoruz diye her tasarımda deprem hesabı yapmak doğru değildir.Deprem hesabının nerede yapılıp yapılmayacagını bilmekde mühendisliğin içindedir……
Ahmet ÇELİKKOLLU
İnşaat Mühendisi
ESKİŞEHİR
0 541 973 01 51
