Bitişik Nizam Temel Kazısı

Ülkemiz imar planlarında bitişik nizam yapılaşma malesef  buyuk yer kaplar.Bitişik nizam yapılaşma demek sorun demektir.Bu duurmda , yan parselde de yapılaşma mevcutsa yani ilk yapı yapan siz değilseniz işte o zaman işiniz zordur.Özellikle temel kazısında dikkat etmeniz gerekir.

Bitişik nizamda yapı yaptığınızda mutlaka yan parseldeki yapıya etkisi olur.Basınç soğanını hatırladığınızda etkisinin belli mesafelerde yan kısmlara da geçtiğini görürsünüz.Yapılacak yapı mutlaka gerilmeleri artıracaktır.Bu gerilme artışı mevcut yapıyıda etkileyecektir.İstediğiniz kadar dikkat edin , istediğiniz kadar yavaş hareket edin, bitişik nizamda bir kazı yapacaksanız ve yapı yapacaksanız komşu binanız mutlaka etkilenir.Bu etkiiyi sıfıra indirmek mümkün değilidr.Mühendiisn esas görevi bu etkiyi sıfıra indirmek degil yan binanın ciddi hasara ugramadan statik dengesinin muhafazasını sağlamaktır.

Bu yazıda fazla torik formülasyonlara girmeyecegim.Bu tür formülasyonlara her kitapta bulmanız mümkün.Ben daha ziyada temel kazısı aşamasında mühendisin bilmesi gereken esas bilgilerin ne olduğunu basit bir dille yazacagım.Bu bilgileri her tür temel kazısında kullanabilirsiniz.Kitapta kalan teorik bilgilerden ziyade bu tür her zaman kullanacagınız basit bilgiler mühendisin işine yarar.En azından ben öyle düşünmekteyim…

Bitişik nizam temel kazısında(yan tarafta bina mevcutsa) esas olan yan bina temel kotunun altına inmemek, yada en fazla 40-50 cm altına inmek olmaldıır.Bu bağlamda bitişik nizam bir yapı projesi yapan müellif inşaat mühendisi , bitişik nizamlarda mutlaka araziyi yerinde görmeli, yan taraflarda bina olup olmadığına bakmalı, bina varsada o binanın temel kotuna ve bodrumunun durumuna bakmalıdır.Bu bilgilere göre yeni yapı projesini dizayn etmeye çalışmalıdır(mümkün mertebe).

Herşeye ragmen yan bina temel kotunun  altına inmek gerekir.Bu durumda zemin etüdleri önem kazanır.Zemin etüdü sadece taşıma gücü ve temel boyutlandırması için gerekli değildir.Kazı içinde önem arzeder.Zemin etüdü bilgilerini incelemeden kazıya başlamak doğru olmaz.Zemin muhteviyatı ne olursa olsun , yagışlı havalarda hafriyat yapılmamalıdır.Yağışın muhtemel olduğu günler de de hafriyattan kaçınılmalıdır.Hafriyat demek zeminin doğal dengesinin bozulması demektir.Doğal denge bozulduğunda her tür risk mevcuttur.

Hafriyattan önce zeminin muhteviyatı,(içeriği), kohezyon değeri, içsel sürtünme açısı, yeraltı su seviyesi mühendisce bilinmesi gerekli unsurlardandır. Kohezyon degeri zemin daneciklerinin birbirine baglanma derecesini gösterir, çekim gucunu gösterir.İnce daneli zeminlerde kohezyon sözkonusudur.Daneler küçükse genelde kohezyon nispeten buyuktur.İçsel sürtünme açııs ise, zeminin ilk kaymaya başladığı andaki eğimin, yatayla yaptığı açıyı ifade eder.İçsel sürtünem açısının taımını tekrar okursanız kazı ile ne kadar ilgili olduğunu hissedebilrisiniz.Bazı zeminler 10 derece eğimde hareketlenir, bazıları 1 derece eğimde hareketlenir , bazı zeminler 40 derece egimde hareketlenir.Bu durum birazda sizin kazınızla ilgili değilmidir…İçsel sürtünme açısı iri daneli zeminlerde buyuktür.Siz içsel sürtünme açısı 60-70 derece olan bir zeminde nispeten rahat bir hafriyat yapabilirsiniz.Yani 60 -70 derece eğimle bile kazı yapsanız zemin hareketlenmez.Yada maul hareketlenir.Ama içsel sürtünme açınız çok düşükse 5-10 derece gibi işte o zeminde kazı riski fazladır.En ufak bir eğimde bile zemin hareketlenir ve yan taraf gelebilir.Çünkü hareketlenme açısı çok düşüktür.Bu anlamda muhendis içsel sürtünme açısını dikkatle incelemelidir.Bu içsel sürtünme açısıda çoğu zaman yapıldığı gibi numune alınan derinlikteki zeminin içsel sürtünme açısı değil, tam tersi yüzeydeki yani temel kazısının olacagı seviyedeki zeminin içsel sürtünme açısıdır.Bunu unutmayalım.Buradan şu sonucu çıkarabilirizki çoğu zaman ince daneli zeminlerde kazı yapmak iri danelilere göre biraz daha risklidir…

Bitişik nizam yapılacak yerlerdeki temel kazısında esas olan hemen kazıp hemen kapatmakdır.Bu tür kazılarda kullanılacak donatı önceden hazırlanmalıdır.Bu tür yerlerde bitişik nizamın olduğu yerlerdeki kazının tamamı bir seferde yapılmamalıdır.Önce 5-6 metreleki kısımlar(yada 1-2 aks arası) kısmı kazılmalı hemenn temel döşenmeli beton atılmalıdır.Dha sonra ilerideki iki üç nokta için aynı işlemler tekrarlanmalıdır.Söz konsuu komşu kısımlarda perde olarak projelendirilmeye çalışılmaldıır.Kısmı imalatta temel dizaynıda buna uygun olamlıdır.İmalatta gerekli filizler bırakılmalıdır.Bu filizlerden temelin geri kalan kısmında projeye uygun baglantılar yapılmalıdır.Kısmı döküme en uygun temel şekli kirişsiz radye temellerdir.Eğer temel derinliği çok fazla ise(yan bina temel kotunun yada yol kotunun çok altında ise) o takdirde fazla düşünmeden iksa sistemlerine yönelinmelidir..

Ahmet ÇELİKKOLLU

İnşaat Mühendisi

ESKİŞEHİR