Perdeler uzun elemanlardır. Dolayısıyle rijitlikleri kolonlara göre oldukça büyüktür. Bu durumda kuvvetler onlar uzerinde toplanır.Elemanların aldikları kuvvetler rijitlikleri ile orantılidır.
Betonarme yapılarda perde kullanımi zorunlu degildir, Ancak yapilar büyüdükçe etkiler de büyümektedir.Bu etkilerde ancak perdeler vasitasiyle alinabilmektedir. Belli kat seviyesinden sonra zaten perde kullanmadan çözüm yapmaniz mümkün olmamaktadir.
Perdeler ve kolonlardan oluşan taşıyicı sistemlerde yatay kuvvetler(deprem) hem perdeler ,hem kolonlar tarafından alinir. Kolonlar narin eleman oldugundan ve kapasiteleri nispeten daha düşük oldugundan kırılmalara ugraması daha kolaydir. Bu yüzden kesme kuvvetlerinin bir kisminın perdelerce karşılanması daha mantıkli gibi gorülebilir. Yapida oluşacak toplam kesme kuvveti , tabandaki kesme kuvvetidir. Perdelerin aldıği kesme kuvvetlerinin haricindeki kesme kuvvetleri kolonlarca rijitlikleri oranında paylasılir. Perde yeterlimi yetersizmi gibi yada azmı cokmu gibi yorumlar sadece kalip planlarina bakılarak verilemez. En azindan muhendis boyle bir yorum yapmamalıdır. Yazilimlarda , perdeli betonarme taşıyıcı sistemler için (alfa)S denilen bir katsayı gorulür.Bu katsayı son derece önemlidir ve mühendise perdelerin verimi hakkında bilgi verir. Perdenin uzunluğundan , sayısından ziyade bu (alfa)S denilen katsayiyi takibe almak gereklidir. (Alfa)S katsayısı tabanda olusan toplam kesme kuvvetinin(deprem kuvvetinin) ne kadarının ,perdelerce karsilandıgını gösterir. Bir yapi tasarladıniz, hesapladınız, toplam deprem kuvvetiniz 1000 ton cıktı. Bu 1000 ton, tabandaki kesme kuvvetidir.Cıktılardan x-x yönü için.(alfa )S degerine baktiniz 0.40. Sonra birde y-y yönü için (alfa)S değerine baktınız 0.60. Hemen bu degerleri yorumlayalım. X-X yönü icin (alfa)S degeri 0.40 idi.Toplam deprem kovveti 1000 ton idi o halde 1000×0.40=400 ton. Yani 400 tonluk yatay deprem kuvveti perdeler tarafindan karsilanacak, kolonların tamamı ise 1000 -400=600 ton deprem kuvvetini tasiyacak. Y – Y yönüne gelelim. Y-Y yönünde (alfa)S değeri 0.60 idi.Yani Y-Y yönune paralel perdeler 1000×0.60=600 ton deprem kuvvetini karsilayacak.Geriye kalan 1000- 600=400 ton ise kolonlar tarafından karsılanacak. Iste bu değerler uzerinden yorum yapılabilir.400 ton yeterlimi degilmi yada 600 ton yeterlimi değilmi. Perdelerin aldıgı kesme kuvvetleri ne kadar artarsa, kolonlarin alacagi kesme kuvveti o denli azalacagindan ,kolonlarin hasara ugrama riski nispeten azalacaktir. (Alfa)S=1 olması demek teorik olarak tüm kesme kuvvetinin (deprem) perdelerce alindığı ablamina gelirki ,kolonlar bu durumda hiç kesme kuvveti taşımiyor anlamı cikar.
Bu baglamda perdelerin bize gore performansınin ne olduguna (alfa)S degerine gore bakarak karar vermeliyiz. Uzunluğu bu, sayisı bu gibi veriler perdelerin randımani hakkinda pek fikir vermez…
Ahmet CELIKKOLLU
Insaat Muhendisi
ESKISEHIR
