Muhendislik disiplininde atalet kuvvetleri hesabı proje dizaynında onemli yer tutar.Atalet kuvvetleri çoğu zaman ihmalde edilemez.
Bu girişten sonra atalet kuvveti nedir ona bir bakalım.Siz sorunun ne olduğunu bilirseniz çözüm üretebilir, hesap yapabilirsiniz.Atalet kuvveti demek cismin mevcut halini korumak icin uyguladıgı karşı kuvvettir.Duran bir araç düşünün.Bu araca hızla başka bir araç çarpsın.Duran bu arac çarpma neticesinde bir kuvvete maruz kalacaktır.Bu araç yerinden hareket etmemek için bir kuvvet uygulayacaktır.İşte bu kuvvet atalet kuvvetidir.Konu iyi anlaşılsın diye farklı bir örnek daha vereyim.Hızla giden bir araç düşünün ani fren yapın arabayı durdurmak isteyin.Arabada buna karşilık durmak istemeyecek hareketine devam etmek isteyecektir.Bu yüzdende fren kuvvetine karsi bir kuvvet uygulayacaktir.Bu kuvvetle nevcut konumunu yani hareket halindeki konumunu korumaya çalışacaktir.İste bu kuvvette bir atalet kuvvetidir.Yani atalet kuvveti cismin mevcut halini korumak icin oluşturduğu bir tepki kuvvetidir.Xuran bir cismi harekete gecirmek için uyguladıgıniz kuvvete karşı bir atalet kuvvetine maruz kalirsiniz.Yada tam tersi bareket halindeki bir cismi durdurmak icinde atalet kuvvetine maruz kalirsiniz.Cismin mevcut halini bozmak isterseniz cisim size atalet kuvveti aracılığı ile karşı koyar.
Muhendislik disiplini açisindan(inşaat mühendisliği) Talet kuvvetlerine bakalim.Deprem hareketi yapıda bir atalet kuvveti olusmasina sebep olur.Yer hareketi okur, yapiyi hareket ettirmeye çalışır , yapıda atalet kuvvetiyle mevcut durumunu korumaya çalışır.Yani muhendislerin deprem hesabı diye yaptiklari şey aslinda atalet kuvveti hesabından başka bir şey değildir.Atalet kuvvetine dayanan yapı depremde ayakta kalır.Bunun gibi titresim yaratan makinelerin çevrede oluşturdugu etkiyi düşünün.Titresim yaratan makineler bir yapı içinde ise ve baglantılı ise yapi hareket etmeye meyillidir.Bu titreşim yapıda yer değiştirmelerin olmasıni saglamaya çalışır.Yapıda bu titreşim hareketine karsı mevcut halini bozmamaya yani titreşmemeye çalisir Bu karşı koymayıda aralet kuvveti vasıtasiyle yapar.Buradada mühendislerin hesapladığı şey aslinda atalet kuvvetinden farklı değildir.
Atalet kuvvetleri hesaplamak malesef pek kolay değildir.Bu bakimdan bir takım kabullerle bu atalet kuvvetleri hesaplanabilir.En cok kullanilan kabulde yuklerin hareketsiz kabul edilerek maximum buyüklüge gore kezit tesirlerini bulmak ve bu kezit tesirlerini bir oranla artirmaktir( 1 den büyük bir sayı ile çarpmak).
Bilmemiz gereken şey atalet kuvveti debulen şeyin cisme dışarıdan etkiyen bir kuvvet olmadiğidir.Atalet kuvveti cisme dışarıdan gelen bir etkiye bağlı olarak, cisimin kendisi tarafından oluşturulan bir tepki kuvvetidir.
Ahmet CELIKKOLLU
Inşaat Mühendisi
ESKISEHIR
