KAktif toprak basıncı nedir, pasif torak basınci nedir, herkesin bilmesine gerek yoktur. Ancak bir inşaat mühendisi aktif toprak basınci nedir pasif toprak basınci nedir, hangi hesapta bu basinc katsayilarindan hangisini kullanacak bunu bilmelidir. Aksi takdirde yanlış dizaynlar yapar.
Toprak su gibi degildir. Ozelliklerine gore birtakım degerleride degisir. Şöyleki, bir istinat duvarı yapıyorsunuz yada bir iksa projesi dizayn ediyorsunuz diyelim. Amac projelendirdiginiz elemana etkiyen toprak itkisinin karşilanmasi. Ka dedigimiz aktif toprak basinci katsayisi bunu temsil eder. Belli bir derinlikteki toprak basincı degeri (Ka x GAMA x H ) dır. Burada gama dedigimiz indis toprak yogunlugudur. Ka da topragın icsel surtunme acisina , kohezyonuna bagli bir katsayi.Akıcı olan, kendini tutamayan bir toprak kütlesi onündeki istinata yada iksa elemanına daha büyük basınç uygular dolayısiyle( Ka ) büyuk olur. Tekrar hatırlatalim , hareketli toprak sizin dizayn etmeye çalistigınız eleman bir basınç uyguluyorsa ve sizin amacınin o toprağin akmasını önlemekse hesaplarinızin bu bolumunde aktif toprak basıncı katsayisini kullanacaksiniz. Şimdi gelelim pasif toprak basınci katsayısina. Statik olarak duran bir toprak parcasina siz yaptiginiz bir elemanla kuvvet uygulayip , o toprak parcasini ittirmeye çalisirsaniz pasif toprak basınccı katsayisini kullanmak zorundasiniz. Bu basinc katsayisi tahmin edeceginiz uzere aktif toprak basinç katsayisından oldukca buyuktur. Kiyaslamayla acıklayalim. Toprak kutlesi sizin elemana baski yapiyorsa ve akmaya çalişıyorsa Ka dedigimiz aktif toprak basinci katsayisini kullanacaksiniz. Siz elemaninizla duran topragı ittirmeye çalışıyorsanız Kp dedigimiz pasif toprak basinci katsayisini kullanacaksinız. Dayanma yapilari tasariminda neyi berede kullanacaginizi bilmeniz gerekir. Örnek verelim , bir istinat duvari yapiyorsunuz, amaciniz topragi tutmak, topragin istinat duvari yuksekligi civarinda oldugu yuzeydeki toprak basincini bulmak icin Ka aktif toprak basinci katsayisını kullanacaksiniz .Neden , cunku toprak duvara bir basinç uyguluyor ve sizin amacinız bu topragi tutmak. Şimdi ayni istinat duvarinin arkasina gecin.Istinatin temelı dahil bir kismi yuksek olmasada toprak altinda. On taraftaki toprak uyguladıgi basıncla istinat duvarini arkaya dogru ittirmek istiyor.Bu durumda istinat duvari arkadaki topraga dayaniyor ve ona kuvvet uyguluyor. Yani ne oldu, istinat duvarı arkasındaki toprak kutlesini ittirmeye calisiyor, dolayisiyle bu hesaptada arka tarafta Kp dediginiz pasif toprak basinci katsayisini kullanacaksiniz. Ornegi gozden gecirirsek istinatin önunde toprak duvara basinc uyguladigindan toprak aktif durumdadir ve aktif toprak basincı katsayisi kullanilmalıdir, istinatin arkasında ise istinat duran yani pasif durumdaki topraga basinc uygulamaktadir dolayisiyle Kp dedigimiz pasif toprak basinc katsayısi kullanilmalidir. Ka 0 ile 1 arasindadir demistik.Ka=0.33 dusunun. Kp =1/Ka dir. Yani 3.. Bu rakamsal ornegi Ka ve Kp kafanizda canlansin diye verdim….
Ahmet CELIKKOLLU
Insaat Muhendisi
ESKISEHIR
Ahmet bey,su içerisinden geçen bir kazığın zemine cakılmasında toprak su da içerdiği icin,sudan geçerek zemin icine giren bir kazıkta toprak basıncı aktif mi olur pasif mi?