TBDY2018 yani Turkiye Bina Deprem Yönetmeligi Resmi Gazetede yayimlandi, 1 Ocak 2019 tarihi itibarı ile de yurürluge girecek.
Bu yazimda TBDY2018′ in 6. bölümü hakkinda bilgi verecegim.
6.Bölüm (yönetmelik toplam 17 bolumden olusmakta), deprem aninda, binada yapisal olmayan elemanlarin tasarimini icermekte ve bu tasarim, DTS4 olan binalar disindaki binalarda zorunludur(DTS1,DTS2,DTS3 zorunlu. DTS4’e giren binalar hangileri derseniz, sadece harita ivme degeri düşuk yani deprem tehlikesi cok az olan konut turu, isyeri turu yapilar bu sınifta. Bunlarda zorunlu degil. Mesela halihazirda tdy2007 ye bir uyarlama yaparsak , Konyada yapacaginiz bir konut icin zorunlu degil. Gunumuzdeki 4.derece deprem bolgesindeki konut yapilarinda bu hesap zorunlu degil, digerlerinde zorunlu)
Deprem hesabinin yapilmasinin zorunlu olan bu yapisal olmayan elemanlara bakalim: Balkon, parapet, baca,cephe kaplama panelleri,asma tavanlar,yapidan bagimsiz cati katlari, reklam panoları, herhangi bir kabin, ic duvarlar vb bu guruba girer. Yani bu tur elemanlar içinde deprem hesabi yapilması zorunlu hale gelmiştir. Muhendis olarak hangi elemanda deprem hesabi yapilir, hangi elemanda yapilmaz diye bir tereddute duşebilirsiniz.Eger depremde hasar gordügunde insanlar yada binanin esas taşiyici sistemi(yapisal sistem) zarar gorecekse, bu elemanlar için deprem hesabi yapilmalidir, düşünce mantıği bu olmalıdır.
Gelelim yapisal olmayan bu elemanlar için nasıl deprem hesabı yapilacagi konusuna:
Bir binada nasıl deprem hesabi yapıyorsanız, aynısı bu elemanlar icinde gecerli. Yani Newton prensipleri.
F=m x a x(B/R)
F dedigimiz kuvvet, bulacagimiz deprem kuvveti. (m) o elemanin kutlesi(duvar, baca, panel her ne ise) .Bunun ivme ile carpip deprem kuvveti olarak nitelendirdigimiz atalet kuvvetini buluyoruz ve dizayni yapiyoruz.Bu kuvvete göre ilgili elemanin yapiya baglantilarini projelendirip stabiliteyi sagliyoruz. (B/R) kafanizi karistirmasin. (B)dedigimiz katsayi deprem buyutme katsayisi yonetmelikte belirtilmis, 1 ile 3.5 arasinda degisiyor. R dedigimiz katsayi da davranis katsayisi.Bina tasariminda kullandiginiz R katsayisinin, yapisal olmayan elemana uyarlanmis hali.Yapisal olmayan bu elemanlar icinde aynen tasiyici sistem davranis katsayisi gibi R ler tablolastirilmis.Mesela ic bolme duvarlar icin 1.5, cephe panelleri icin 1.5, reklam panolari icin 2.5 vb…
Yapisal olmayan elemanlardaki deprem hesabi icin (m) ‘nin, (B)’nin, (R)’nin ne anlama geldigini yukarida anlatmaya calistim.Bilmemiz gereken bir tek (a) ivmesi kaldi.Eger bu yapisal elemanda deprem aninda olusan ivmeyide bulabilirsem, son derece basit olarak deprem kuvvetini bulabilirim. (a) ivmesi, deprem hesabi yapacagim panelde, bacada, reklam panosundaki ivmedir.Yani deprem ivmesi degildir, yapida olusan ivme degildir. Bu (a) ivmesinin nasil bulunacagida TBDY2018 de belirtilmis:
a=(R/I)(2pi/Tp)^2*u
Tp, binanin hakim periyodudur. (u) ise ilgili kattaki yer degistirme yani deplasmandir.Deprem hesabi hangi kattaki yapisal olmayan eleman icin yapulacaksa, (u) o katin deplasmanidir.Kat deplasmanlari tum binada ayni olmadigindan ivmelerde farklidir(Aslinda bina cozumlemesinde de her katta hatta her kolonu başinda bile ivme farkli, basitlige giderek sanki binanin tamaminda tek bir ivme var diye dusunup hesap yapmaktayiz).
(a) ivmesinide bulduktan sonra artik F deprem kuvvetini(atalet kuvvetini) newton prensibi geregi, en basta verdigimiz formule gore(F=m x a) bulmamiz son derece basit. Buradan buldugumuz kuvvete gore cephe panellerini binaya bagliyoruz, bacanin stabitesini sagliyoruz.Ozellikle baglanti elemanlarinin dizayninda bu kuvvet onemli. Eger bu hesap yapilmazsa ne olur? Mesela bina cephesini Aluminyum kapladiniz yada cam kapladiniz.Deprem aninda olusan kuvvet, bu cam yada aluminyum panellerin yapidan kopup aşagiya düsmesine sebep olabilir, can kaybi mal kaybı gerceklesebilir…
Ahmet CELIKKOLLU
Insaat Muhendisi
ESKISEHIR
