
TDY2007 YAPILARDA göreli ötelemelerin irdelenmesini ister .Bu yüzdende kısıtlama koymuştur.Ancak yönetmelik için deplasman önemli değil, katlar arasındaki deplasman farkı önemldir.Doğru olanda budur zaten.Şöyle ki alt katta sıfıra yakın deplasman varken bir üst katta 4 cm deplasman olması sorun olabilir.Ancak alt katta 3 cm, bir üst katta 4 cm deplasman olması 1 cm göreli öteleme olduğu anlamı çıkarır ki bir sorun teşkil etmez.Bu anlamda mühendis kat deplasmanlarına değil göreli deplasmanlara özen göstermeldiir.
Ancak yönetmeliğimiz bildiğiniz üzere yeni yapı hesaplarını brüt çatlamamış kesit olarak düşünüp hesaplamamızı ister.Dolayısıyle bizde hesaplarda çatlamamış kesit kullanırız.Buda deplasman değerlerinin olması gerekenden küçük çıkması sonucunu doğurur.Çünkü büyük rijitlik demek, küçük deplasman demektir.Bu durum 2.mertebe etkilerinede yansır.Deplasmanlar küçük çıktığı için 2.mertebe etkileride küçük çıkar.Biliyorsunuz ikinci mertebe etkisi , elemanların şekil değiştirdikten sonra ortaya çıkan, şekil değiştirmelerin doğuracagı ek kuvvetlerin hesabıdır.Bir kolon eksenel kuvveti kolon hiç deplasman yapmazsa ek moment doğurmaz.Ancak kolon 1 cm deplasman yapmışsa kolonda EKSENEL KUVVET X 1 CM lik bir ikinci mertebe momenti doğar.Siz eger çatlamamış kesit rijitlikleriile hesap yaparsanız deplasmanlar da küçük çıkacak ikinci mertebe etkileride küçük çıkacaktır.Aslında bu durum kuvvete dayalı sistemin sonucudr.Oysa yatay yük etkisinde yapı hareketlendikçe çatlaklar oluşacaktır.Kolonlarda , kirişlerde, döşemelerde ufak yada buyuk hasarlar oluşacaktır.Bu hasarlar rijitliğin düşmesine sebep olacaktır.Rijitlik düşünce deplasman artacak ve ikinci mertebe etkileri buyuk değerlere ulaşabilecektir.Öyleki yapı ne kadar hasar görürse ikinci mertebe etkileri o derece buyuk olacaktır.Bu durumu tespit için önce yönetmeliğimizin istediği çatlamamış kesite göre hespa yapıp ikin ci mertebe etkilerine bakın.Sonra yapı depreme ugrasın ve kolon kiriş rijitliklerini 0.70EI seviyesine azaltın.Daha sonra 0.50EI seviyesine çekin ve ikinci mertebe etkilerini karşılaştırın.İnşallah yönetmeliğimiz bu anlamda geliştirilir ve ikinci mertebe etkilerinin çatlamış kesite göre bulunmasını sağlar….
Ahmet ÇELİKKOLLU
İnşaat mühendisi
ESKİŞEHİR