Iki yapi arasinda , yapilarda yer degistirme oldugunda , yapıların birbirine zarar vermesini engellemek icin ,rahatca deplasman yapmasini saglamak için birakilan bosluklara derz diyoruz.
Derzlerin amaci anlasilacagi uzere komsu iki binanin deplasman durumunda birb irine zarar vermesinin engellenmesi. Peki binada yer degistirme nasil olusur.Birkac neden sayabilirsiniz. Mesela zemindeki farkli oturmalar yapilarda yer degistirmelere sebep olabilir.Yada deprem yapilarda deplasmana sebep olabilir.
Yapilar yukaridaki nedenlerden dolayi fiziksel ozelliklerinede bagli olarak yer degistirme yapabilirler.Eger siz gerekli bosluklari birakmazsaniz , yapi komsu binaya yer degistirme sirasinda carparak , binanin tasiyici sistemine zarar verebilir.Birakacaginiz bosluk ilgili binalarin lokal olarak rahatca deplasman yapmasini saglayacak miktarda olmalidir.Sonucta birakilacak derz bir matematik hesabi neticesi bulunur.Ancak sapmalarin okusmasi muhtemeldir.Yada hasar neticesinde yapida olusacak deplasmanin daha buyuk degerlere ulasmasi mumkundur.Bu baglamda iyi birseymis gibi heryerde derz yapmaktan kacinmak gerekir.Derz zorunlu hallerde birakilmalidir.Tercihin sozkonusu oldugu bir durum degildir.Acikcasi mumkun mertebe derz den kacmak gerekir.
Derz boslugu ne kadar olmalidir sorusuna gelince.Hicbirsey bilmiyorsak bile sunu soylersiniz.Komsu iki binanin ayri ayri maximum yer degistirmesi neyse kat bazinda, ilgili katta bu yer degistirmelerin toplami kadar olmalidir.Mantiginiz dogru.Ancak bikiyorsunuz yer degistirmeler sadece x yonunde yada sadece y yonunde olusmaz, ara yonlerde de olusur.Yada her iki bina ayni sekildd ayni yondede deplasman yapabilir.Yani carpismayi onleyici yondede deplasmanlar olusabilir.Bu bakimdan derz boslugu , her bir kat icin komsu binalarda elde edilen yer degistirmelerin karelerinin toplaminin karekoku seklinde hesaplanip, bu degerde bir katsayiyla varpilarak yukseltilip derz bislugu hesaplanir.Derz boslugu birakirken onemli bir hususta konsu iki binanin kat seviyelerinin ayni olup olmamasi durumudur.Bu durum niye onemlidir ? Cunku iki binanin kat seviyeleri ayni seviyede ise, deplasman durumunda doseme dosemeye carpar ve yapilarda buyuk zarar olusmaz.Ancak kat seviyeleri farkli ise bu takdirde deplasman durumunda yan bina dosemesi komsu binanin kolonuna arpabilir ve kolonu kirabilir.Iste bu buyuk risktir.Bu yuzden eger kat seviyesi farkli binlarda derz bislugu daha buyuk birakilmalidir.Bu durumda bu katsayi ile halledilir.Kareleri toplaminin karekoku ifadesi kat seviyesi ayni komsu yapilar icin 0.25(R/I) ifadesi ile , kat seviyesi farkli komsu yapilar icin ise 0.50(R/I) ifadesi ile carpilir.Dikkat edin 0.25 biranda 0.50 oluyor yani derz boslugu 2 katina cikiyor.Cunku dosemenin kolona varpma ihtimali var.
Bunun yaninda bina cok rijitse deplasmanlar az olmakta.Dolayisiylede derz bisluklari az olabilmekte.Ancak hesaptan bagimsiz olarak her halukarda min.derz boslugu 6 metre yukseklige kadar 3 cm olmali ondan sonraki her 3 metre yukseklik icinde derz boslugu 1 cm artirilmalidir.
Ahmet CELIKKOLLU
Insaat Muhendisi
ESKISEHIR
