Konsol, bir tarafı bağli , diğer tarafları açık yatay unsurlardir. Konsollar çoğu zaman binalarda metrekare kazanmak amaciyle yapılır. Bunun yanında estetik amaçlı olarak da yapilarda konsol teşkil edilebilir.
Özellikle ulkemiz imar kanununun , zemin kat üstünden itibaren çeşitli şartlara bağlı olarak yapilmasına izin verdiği çıkmalar(konsollar) tamamen alan kazanımına yöneliktir. Yapilaşmayı belirleyen uygulama imar planlarina baktığınizdada çıkmaların vazgeçilmez olduğunu görürsünüz.
Deprem ülkesi olmamız sebebiyle, konsollara pek sıcak bakılmasa da , metrekare kazanci işin icine girince konsollarin yapilması bir zarurettir. Düşünsenize , metrekare bedeli yüzbinlerce lira olan yerlerde bu kazanimı nasil gözardi edebilirsiniz.
Eger deprem ulkesinde yaşamamiz nedeniyle , o zararli, bu zararlı yapmayalım diye düsunecek olsaydık , tüm yapılarimizi kare seklinde , duzenli taşiyıcı sisteme sahip, cikmasız yapmamız gerekirdi. Bu mümkün olmadıgina göre yapmamız gereken , birtakım şartlara dikkat ederek , muhendislik disiplinine uygun(inşaat muhendisligi) konsollu binalar dizayn edebilmek.
Konsolun en büyük handikapı binanın dengesini bozmasi.Dolayisiyle alacagimiz tedbirlerde bunu iyileştirmek yonünde olmalı. Yapilarda ideal olan, yapi kutle merkezi ile rijitlik merkezinin üst uste olmasıdır. Bunu sagladığınız takdirde deprem aninda , yatay kuvvetin ilave moment olusturmasi engellenir(ilave moment=yatay kuvvet x ( rijitlik merkezi – kutle merkezi)). Dolayisiyle daha kucuk kuvvetlerle çalışırsınız.En onemliside burulma etkisinden kurtulursunuz. Peki şimdi konsollu bir binayi düşünün : Bu binanin rijitlik merkezini düsey elemanlarinizın kesit alanları belirler.Konsol kısimlarda ise düşey taşıyıcı eleman bulunmaz. Dolayisıyle agirlik merkezi konsola doğru kayar.Konsolunuz ne kadar büyükse agirlik merkezinin o tarafa kaymasida o derece buyük olur. Yani konsol büyüklügüne gore , bina rijitlik merkeziniz ile, ağirlik merkeziniz birbirinden uzaklasir. Uzaklasmasi demek moment kolunun(rijitlik merkezi ile kütle merkezi arasindaki fark) büyük olmasi demektir. Yani yapida deprem aninda nispeten buyuk ilave kuvvetler oluşacak demektir. Bunun yaninda onemli bir hususta , konsollu yapilarin devrilme momentlerinin buyuk olmasıdir.
Sorunlari tespit ettik , peki bu bilgiler ışıginda konsollu yapiları nasil teskil etmeliyiz ona bakalim.
Konsollar mümkün oldugunca yapılarda dengeyi bozmayacak şekilde yapilmalıdir. Yani yapinin ön cephesinde konsol yapıyorsanız, ayni oranda arka cephede de konsol yapmalısiniz. Yada yapinın sol tarafindan konsol çıkıyorsanız , ayni oranda sağ tarafındanda konsol çıkmalısınız.Bu tur bir yaklasim yapinizin dengesini korumaya yardımcı olacaktir.
Bir diger onemli hususta, dar cepheye paralel büyuk konsollardan kaçınılması gerekliliğidir. 6 metre genislığinde 15 metre uzunlugunda bir bina düsunun.Eger siz 6 metrelik genislikte 2 metrelik bir konsol yaparsanız, agirlik merkezi iyice konsola yaklasir.Ayriva bu cephe kucuk oldugundan devrilmeye karsi da guvenlik faktoru azalir. Dar cepheye paralel yapilmiş buyük konsollar nedeniyle , konsol olan tarafa egilmış binaların sayısı az degildir. Bu tür binalar adeta selam verir gibi görülur. Bu egilmelerin çogunu gozle görmek mumkundur. Kisacası dar cepheye paralel(nispeten dar) konsol yapmaktan kacinmak gerekir. 15 metrelik bir derinlikten sonra yapacaginiz 2 metrelik bir konsol ise sorun yaratan bir konsol olmayacaktir. Dikkat edin, 2 metrelik bir konsolun 6 metre derinlikten sonra yapilmasi farkli, 15 metre derinlikten sonra yapilmasi farkli…
Konsollu yapilarda, temel dizaynida onemlidir. Yapi izdusumu nerede ise temelde orada olmalidir. Yani dusey taşıyıcı eleman olmasa da temeller konsolların bitimine kadar uzatilmalıdir.Yaptiginiz bu dizayn zemin gerilmesinin ,yapınin devrilme momentini almasini saglayacaktir(katkida bulunacaktir). Gozle görulebilir sekilde egiklik olan buyuk konsollu yapilarin hemen hemen hicbirinde malesef temel konsol altina uzatılmamıştir.
Konsollu bir yapi tasarladiginizda , bu kriterlere uymak aslinda pekde zor olmasa gerek…
Ahmet CELIKKOLLU
Inşaat Muhendisi
ESKISEHIR
bu bınanın ısmını öğrenebilirmiyim bulamadım da öğrenciyim projemde konsol var ve bu bınanın planları ve yapılısı hakkında bılgı edınmem lazım projemde kullanıcam jüride hocayı ikna edebilmem için gerekli lütfen yardımcı olurmusunuz.